To trzeba wiedzieć o ciąży. Poradnik dla przyszłych mam cz. 3

Monitorowanie przebiegu ciąży i stanu zdrowia kobiety jest istotnym aspektem prowadzenia ciąży, dlatego ważny jest wybór właściwego lekarza ginekologa, który poprowadzi przyszłe mamy przez czas oczekiwania na dziecko, rozwieje wątpliwości i zleci wszystkie niezbędne badania wymagana w czasie ciąży.

Wybór lekarza prowadzącego

Ciąża powinna być prowadzona pod stałą kontrolą lekarz ginekologa i położnych, które będą w stanie zadbać o zdrowie przyszłej mamy i dziecka.

Lekarz ginekolog jest lekarzem specjalizującym się w budowie i funkcjonowaniu narządów rodnych kobiety. Do elementów jego pracy należy diagnozowanie i leczenie chorób układu rozrodczego, profilaktyka chorób poprzez przeprowadzanie badań kontrolnych jak m.in. cytologia, USG czy badania piersi, a także zabiegi ginekologiczne wymagające operacyjnego leczenia.

Ginekolog położnik sprawuje także opiekę prenatalną, monitoruje rozwój płodu, doradza w zakresie zdrowego stylu życia podczas ciąży oraz wspiera pacjentki w trakcie porodu i okresu poporodowego.

Wybór lekarza prowadzącego ciążę nie powinien być przypadkowy lecz dokładnie przemyślany gdyż przez następne miesiące będzie on zajmował się zdrowiem kobiety i dziecka. Z przeprowadzonej ankiety wynika, że głównym czynnikiem wpływającym na wybór lekarza są:

• opinia znajomych i rodziny,
• dostępność terminów,
• praca lekarza prowadzącego szpitalu, w którym planujemy rodzić,
• informacje dostępne w intrenecie,
• cena.

Częstym czynnikiem były również cechy światopoglądowe uznawane przez lekarza, które są istotne  w życiu pacjentki.

Zatrważającym jest fakt, że usług ginekologa w ramach NFZ korzysta zaledwie 26% ankietowanych. Jest to  zapewne spowodowane małą dostępnością lekarzy położników, a także obawą przed odległymi terminami, co jest mitem gdyż kobiety w ciąży mają pierwszeństwo.

Jak wygląda prowadzenie ciąży na NFZ? Przede wszystkim wszystkie badania są darmowe, tak ja badania USG czy laboratoryjne. Aby zapisać się do ginekologa nie jest wymagane skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu, a w związku z brakiem obowiązującej rejonizacji możemy wybrać każdego lekarza, który ma podpisany kontrakt z NFZ na terenie całego kraju.

W pierwszym trymestrze przysługują nam dwie wizyty ginekologiczne, przy czym powinnyśmy pamiętać, aby pierwsza z nich odbyła się przed 10. tygodniem ciąży, co jest niezbędne do uzyskania becikowego.

Wybierając sektor prywatny należy wziąć pod uwagę wysokie koszty, które są związane nie tylko z wizytami, ale także badanymi. Badania laboratoryjne zlecone przez lekarza prowadzącego prywatną praktykę są odpłatne, a należy pamiętać że w ciąża jest związana z częstą diagnostyką.

Rola lekarza położnika jest szczególna gdyż jest on głównym źródłem, z którego pacjentki czerpią wiedzę nt. ciąży, a zaraz po nim znajdują się fora internetowe, literatura i poradniki medyczne, znajomi, natomiast szkoła rodzenia jest na czwartym miejscu jeśli chodzi o źródło wiedzy o ciąży.

Wybierając lekarza prowadzącego ciąże warto mieć na uwadze jego doświadczenie, ciężarna powinna czuć się komfortowo, a lekarz powinien potrafić w merytoryczny sposób wyjaśnić wątpliwości i pytania pacjentki. Nie dopuszczalnym jest, aby lekarz komentował wagę, a także ilość porodów ciężarnej w nieprofesjonalny sposób, choć niestety część ankietowanych kobiet podzieliła się z nami, że zostały potraktowane w ten sposób przez lekarza. Pamiętajmy, zawsze możemy zmienić lekarza prowadzącego i skontaktować się z Rzecznikiem Praw Pacjenta.

Jakie badania przeprowadzane są w ciąży?

Ciąża to stan kiedy zdrowie kobiety i rozwijającego się dziecka są na bieżąco kontrolowane. Diagnostyka w ciąży obejmuje szereg badań podstawowych, a także w przypadku komplikacji ciąży badania dodatkowe.

Podczas pierwszej wizyty prenatalnej lekarz nie tylko zbierze szczegółowy wywiad, ale przeprowadzi także badanie ginekologiczne oceniające stan szyjki macicy a także wykona badanie USG. Pierwsze badania ultrasonograficzne w ciąży są przeprowadzane transwaginalnie, co pozwoli na dokładniejsze zobrazowanie płodu oraz potwierdzenie ilości zarodków.

Badania krwi na początku ciąży obejmują przede wszystkim oznaczenie wskaźnika beta HCG, grupy krwi, morfologię a także testy na choroby zakaźne, natomiast mocz jest badany pod kątem poziomu cukrów, białka i innych parametrów w badaniu ogólnym moczu. 

Pierwsze badanie prenatalne zalecane jest w terminem między 11., a 14. tygodniem ciąży. Ma ono na celu wykazanie ewentualnych wad chromosomowych, które ocenia się na podstawie przezierności karkowej. Lekarz może zlecić także test PAPP-A, który polega na pobraniu próbki krwi żylnej ciężarnej i jest w stanie wykryć ewentualne wady rozwojowe płodu. Ewentualna cena badania PAPA- A4 waha się w zależności od miasta i laboratorium i średnio wynosi ono od 200 do 400zł.  Dla kobiet korzystających z NFZ jest ono refundowane jedynie w przypadkach gdy ciężarna ukończyła 35. rok życia, wystąpiły powikłania w poprzednich ciążach, potwierdzono mutacje chromosomowe przynajmniej u jednego z rodziców lub gdy wcześniejsze badania USG wykazało ryzyko wad płodu.

Alternatywą dla PAPP-A są testy o większej dokładności jak test Sanco czy test Harmony. Materiał do badań pobiera się w ten sam nieinwazyjny sposób jednak testy tego typu są w stanie wykryć więcej możliwych wad rozwojowych jak

• zespół Downa,
• zespół Edwardsa,
• zespół Patau,
• zespół Angelmana,
• zespół Di George,
• zespół Pradera-Willego,
• zespół kociego krzyku.

Między 18., a 22. tygodniem ciąży przeprowadzane jest USG połówkowe, które nie tylko ocenia anatomię płodu i sprawdza wagę dziecka, ale jest w stanie wychwycić ewentualne wady rozwojowe. Dodatkowe USG mogą być zalecane w zależności od przebiegu ciąży i wyników badań.

Test obciążenia glukozą ma na celu wykrycie cukrzycy ciążowej, czyli rodzaju cukrzycy, która rozwija się w czasie ciąży. Cukrzyca ciążowa może prowadzić do komplikacji zarówno dla matki, jak i dziecka, dlatego ważne jest jej wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie. Wykonuje się go zazwyczaj pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży jednak jeśli pacjentka znajduje się w grupie ryzyka lekarz może zlecić jego przeprowadzenie wcześniej. 

Ważne jest jak przygotować się do testu OGTT. Na badanie należy stawić się na czczo. Zarówno w trakcie jak i przed testem dopuszczalne jest jedynie picie wody ewentualnie, niesłodzonej herbaty. Stężenie glukozy we krwi badane jest trzykrotnie. Pierwsza pobrana próbka jest próbką kontrolną, a następne pobierane kolejno 1 i 2 godzinie od spożycia roztworu 75g glukozy. Podczas wykonywania testu należy unikać nadmiernego ruchu i na czas testu przebywać w poczekalni.

Jeśli wynik testu wskazuje na cukrzycę ciążową, pacjentka zostaje skierowana do specjalisty w celu ustalenia planu opieki. Leczenie cukrzycy jest ważne dla zdrowia matki i dziecka, a odpowiednia kontrola poziomu cukru we krwi może pomóc uniknąć komplikacji.

Do regularnych badań kontrolnych w ciąży, które powtarzane są przy każdej wizycie ginekologicznej należą pomiary wagi i ciśnienia, systematyczne badanie moczu oraz w późniejszej fazie ciąży badania KTG. Kardiotokografia czyli KTG w ciąży jest badaniem monitorującym czynność serca dziecka i aktywność skurczową macicy. Jest to badanie przeprowadzane na późniejszym etapie ciąży oraz w trakcie porodu, ale jeśli występują czynniki ryzyka może być wykonywanie szybciej, jednak ze względu na technikę przeprowadzania badania jest ono najbardziej efektowne powyżej 27. tygodnia ciąży. Nieinwazyjność badania polega na pomiarze tętna i skurczów przez powłoki brzuszne za pomocą elektrod, które rejestrują dane przy pomocy wykresów. Samo badanie trwa od 20 do 40 minut , a na jego czas ciężarna powinna przybrać wygodną pozycje i ograniczyć aktywność ruchową.

Końcówka ciąży to czas na ponowne badania krwi i moczu, USG a także wymaz z pochwy i odbytu badany w kierunku obecności bakterii mogących zagrażać dziecku podczas porodu.

Te podstawowe badania przechodzi każda z przyszłych mam, jednak czasem mogą wystąpić czynniki, które będą wymagały bardziej zaawansowanej diagnostyki, do których należą miedzy innymi amniopunkcja, badania kardiologiczne, a także monitorowanie stanu zdrowia pacjentki przy współpracy z innymi specjalistami, zwłaszcza jeśli ciężarna jest chora przewlekle.  

Jak dbać o higienę w ciąży?

Higiena intymna kobiet w ciąży jest szczególnie ważnym elementem dbania o zdrowie matki i dziecka, ponieważ zmiany hormonalnie w ciąży zwiększają ryzyko infekcji intymnych, co związane jest z obniżeniem odporności przyszłych mam.

Kobiety w ciąży powinny zwrócić uwagę na skład płynów i żeli do higieny intymnej i wybierać te o delikatnym składzie i których pH jest zbliżone do pH miejsc intymnych, natomiast unikać mydeł i środków silnie perfumowanych które mogą powodować podrażnienia.

Oprócz zachowania regularności należy pamiętać o dokładnym suszeniu okolic intymnych, co zmniejszy ryzyko wystąpienia chorób takich jak grzybice, które lubią ciepłe i wilgotne miejsca. Nie bez znaczenia jest także bielizna, która powinna być wykonana z naturalnych przepuszczających powietrze materiałów jak bawełna a jej krój nie powinien być zbyt ciasny.

W ciąży (i nie tylko) należy zrezygnować  z popularnego płukania pochwy. Praktyka ta nie tylko może wywoływać podrażnienia i stany zapalne, ale także zaburza równowagę naturalnej mikroflory bakteryjnej pochwy, sprzyjając występowaniu infekcji. Dlatego płukanki najlepiej stosować zgodnie ze wskazaniami lekarza i pamiętać o tum że nasze wewnętrzne narządy rodne mają zdolność do samooczyszczania.

W ciąży najlepiej zrezygnować z długich gorących kąpieli i zastąpić je letnimi prysznicami. Zbyt gorąca kąpiel w ciąży podnosi ciśnienie krwi co z kolei może wpływać na ciążę i wywoływać odklejenie łożyska, krwotok a nawet poród przedwczesny czy poronione. 

Odpowiednia higiena intymna nie tylko wpłynie na zdrowie, ale także zwiększy komfort przyszłych mam.

Do kiedy wybrać położną środowiskową?

Położna jest specjalistą, który opiekuje się kobietami w ciąży, podczas porodu i w okresie poporodowym, a także noworodkami. Jest ona uprawiona do pracy w szpitalach, klinikach, przychodniach, a także oferować usługi w domu pacjentów.

Każda kobieta w ciąży może wybrać swoją położną między innymi przez IKP najpóźniej do 26. tygodnia ciąży, zalecane jest jednak zrobienie tego szybciej gdyż już od 21. tygodnia ciężarnej przysługują bezpłatne wizyty położnicze.

Opieka położnej w ciąży obejmuje maksymalnie 26 wizyt, z których wynika 10 wizyt pomiędzy 21-31 tygodniem ciąży, oraz 16 wizyt od 32. tygodnia ciąży do porodu.  Wizyty położnej mogą być przeprowadzane w warunkach ambulatoryjnych jak i w domu pacjentki.

W kontekście opieki prenatalnej położna:

• przeprowadza badania kontrolne i monitoruje stan zdrowia matki i dziecka,
• edukuje przyszłych rodziców na temat ciąży, porodu i opieki nad noworodkiem,
• pomaga w planowaniu porodu oraz udziela porad dotyczących zdrowego stylu życia.

Rola położnej podczas porodu jest niezwykle istotna ze względu na wsparcie emocjonalne i fizyczne, rodzącej. Jako wykwalifikowany personel medyczny położne, nie tylko asystują podczas porodu i monitorują stan pacjentki, ale mogą także przyjąć poród.

Wizyty patronażowe położnej środowiskowej obejmują od 4 do 6 wizyt kontrolnych do 2 miesięcy kalendarzowych od urodzenia dziecka, jednak już w szpitalach położne pomagają budować wieź z matką, a także wpierają i uczą opieki nad noworodkiem.

Podczas wizyt domowych położna dokonuje pomiarów dziecka i kontroluje czy mieści się ono w określonych centylach, a także bada ogólny stan zdrowia i rozwoju dziecka w nowym otoczeniu. Pomaga również rodzicom w budowaniu więzi z dzieckiem, jego  pielęgnacji, a także służy pomocą w sprawach laktacji i karmienia noworodka. Dba o harmonogram szczepień i badania profilaktyczne, oraz identyfikuje ewentualne czynniki ryzyka w rodzinie.

Położna dba także o zdrowie młodej  mamy. Ocenia gojenie się ewentualnych ran poporodowych, kontroluje stan blizny po cesarskim cięciu, a jeśli zachodzi taka potrzeba może usunąć szwy. Warto wiedzieć, że z usług położnej mogą skorzystać również kobiety po zabiegach i operacjach ginekologicznych i onkologiczno-ginekologicznych, jednak należy uzyskać skierowanie do położnej  środowiskowej  ze szpitala. W tego typu przypadkach położna wspiera powrót do zdrowia pacjentki oraz zajmuje się raną pooperacyjną.

Jeśli nie odpowiada nam położna, z którą współpracujemy mamy prawo do jej bezpłatnej zmiany, jednak jest to możliwe jedynie dwa razy w ciągu roku kalendarzowego.