Skutki palenia w ciąży

Ciąża to czas kiedy kobieta powinna szczególnie dbać o zdrowie i porzucić szkodliwe nawyki. Palenie papierosów w ciąży jest nie tylko niebezpieczne dla matki ale także dla rozwijającego się dziecka. Rzucenie palenia przed zajściem w ciążę lub jak najwcześniej w jej trakcie jest istotne dla zapewnienia dziecku jak najlepszych warunków do zdrowego rozwoju.

Palenie w ciąży

Palenie papierosów wśród kobiet w ciąży niestety jest na wysokim poziomie. Częściowo odpowiedzialna jest za to edukacja porodowa, gdyż wśród lekarzy nadal zdarzają się fałszywe przeświadczenia, że rzucanie palenia w ciąży jest niebezpieczne dla kobiety. Jest to błędne przekonanie gdyż każdy wypalony papieros zwiększa ryzyko narażenia zdrowia i życia płodu. Dlatego rzucenie palenia w ciąży jest ważnym aspektem, którego można dokonać w każdym momencie trwania ciąży, a im szybciej tym lepiej.

Jednak nie tylko palenie przyszłej mamy szkodzi dziecku, ale na zdrowie nienarodzonego dziecka wpływ również bierne palenie papierosów, dlatego panie w ciąży powinny unikać zadymionych pomieszczeń. Jeśli partner ciężarnej pali, powinien zadbać o to, aby nie palić przy przyszłej mamie, a idealnym rozwiązaniem będzie gdy ograniczy ilość papierosów lub w ogóle zrezygnuje nałogu.

Duża ilość substancji znajdujących się w dymie papierosowym działa teratogennie na płód. Oznacza to że palenie papierosów działa trująco na dziecko w łonie matki i może skutkować poważnymi powikłaniami, występującymi bezpośrednio po, a także wiele lat po porodzie.

Jak palenie wpływa na wzrost płodu?

Palenie papierosów ma bezpośredni wpływ na niską masę urodzeniową i zahamowanie wzrostu dziecka. Nikotyna, która jest głównym składnikiem dymu papierosowego, powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, w tym naczyń łożyska. W konsekwencji do płodu dociera mniej tlenu i składników odżywczych, co prowadzi do zaburzeń wzrostu. Oprócz nikotyny w dymie papierosowym znajduje się wiele szkodliwych substancji, w tym metale ciężkie i toksyny, które uszkadzają komórki płodowe hamując prawidłowy rozwój narządów i tkanek.

Innym czynnikiem jest działanie tlenku węgla znajdującego się w dymie papierosowym i jego wiązanie z hemoglobiną. Wskutek tej interakcji zmniejszona zostaje zdolność krwi do przenoszenia tlenu niezbędnego dla rozwoju dziecka.

Niska masa urodzeniowa wiąże się z licznymi konsekwencjami zarówno krótko i długoterminowymi. U dzieci w początkowym okresie obserwuje się trudności z oddychaniem, problemy z utrzymaniem ciepła, oraz zwiększone ryzyko infekcji. Natomiast konsekwencje w dłuższej perspektywie mogą przekładać się na problemy fizyczne i intelektualne. Zwiększone jest również ryzyko chorób przewlekłych jak choroby serca i cukrzyca.

Czy palenie zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego?

Wcześniactwo jest poważnym zagrożeniem dla życia i zdrowia dziecka. Palenie w ciąży zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego czyli porodu, który odbywa się przed 37. tygodniem ciąży. Dzieje się tak ponieważ substancje w papierosach i dymie zaburzają funkcje łożyska i powodują jego przedwczesne odklejanie się od ścina macicy. Nikotyna może dodatkowo stymulować skurcze macicy, a zaburzona równowaga hormonalna w organizmie matki, spowodowana paleniem, zakłóca przebieg ciąży i przyspiesza termin porodu. Badania dowodzą, że układ odpornościowy u osób palących jest osłabiony, w związku z tym ciężarne palące są szczególnie narażone na infekcje, które w okresie ciąży są wyjątkowo niebezpiecznej, gdyż mogą prowadzić do zapalenia macicy i pęknięcia pęcherza płodowego co znacznie zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego.

Choć każde dziecko jest inne możemy wyróżnić kilka elementów które najczęściej narażone są dzieci urodzone przedwcześnie wskutek palenia rodziców:

• Problemy z oddychaniem wynikające z niedojrzałości płuc wcześniaków. Bardzo często dzieci te wymagają okresowego wsparcia oddechowego w postaci respiratora lub tlenoterapii.
• Problemy z termoregulacja i utrzymaniem odpowiedniej temperatury ciała co w skrajnych przypadkach może prowadzić do hipotermii.
• Problemy z odżywaniem  wynikające z trudnością ssania i przełykania przekładające się na problemy z przyjmowaniem pokarmu i niski przyrost wagi. Dzieci te często wymagają wsparcia w postaci gastrosondy.
• Większe ryzyko infekcji będące skutkiem niedojrzałości układu odpornościowego wcześniaków.
• Problemu rozwojowe mogące przejawiać się w rozwoju fizycznym i intelektualnym oraz zaburzeniach neurologicznych.
• Przewlekle choroby wzroku, słuchu i układu oddechowego.

Zwiększone ryzyko wad wrodzonych

Toksyny zawarte w dymie nikotynowym maja wpływ na występowanie wad wrodzonych u rozwijającego się płodu. Szkodliwe substancje przedostają się do krwi matki i poprzez łożysko docierają do dziecka.  Palenie papierosów wywołuje wady rozwojowe u dziecka, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, choć substancje chemiczne zawarte w dymie papierosowym mogą uszkadzać DNA płodu przez cały okres ciąży, co prowadzi do nieprawidłowości w rozwoju. Podstawowe struktury organizmu dziecka są kształtowane w pierwszych miesiącach ciąży, a toksyny dymu tytoniowego  mogą prowadzić do nieprawidłowego rozwoju serca, mózgu, układu nerwowego i innych kluczowych narządów.

Najczęstszą wadą wrodzoną u dzieci matek palących w czasie ciąży jest  zwiększone ryzyko wad serca, takich jak ubytki w przegrodzie międzykomorowej lub międzyprzedsionkowej, które mogą prowadzić do problemów z krążeniem i wymagać interwencji chirurgicznej po urodzeniu. Jednak palenie przyczynia się także do problemów z układem oddechowym u dziecka, które mogą się manifestować nawet kilka lat po porodzie, a u starszych dzieci objawiać się przez choroby takie jak astma.

Zauważona także wpływ aktywnego i biernego wdychania dymu tytoniowego przez matkę na wady twarzoczaszki u dziecka. Wady takie jak rozszczep podniebienia występują znacznie częściej u rodzin, w których się pali niż w rodzinach osób niepalących.

Palenie zwiększa ryzyko wad i deformacji kończyn, zarówno dolnych jak i górnych. Najczęściej można zauważyć brak palców, ich zrośnięcie chociaż istnieją przypadki, w których u dzieci matek palących występowały całkowite braki niektórych kończyn lub były one nie w pełni wykształcone.

Wrodzone problemy neurologiczne u dziecka związane z paleniem papierosów to przede wszystkim wodogłowie lub małogłowie, a także inne choroby mózgu i rdzenia kręgowego. Za wykształcenie tych chorób zazwyczaj odpowiedzialne jest nieprawidłowe dotlenieni organizmu dziecka w życiu płodowym za które odpowiedzialna jest nikotyna oraz działanie substancji toksycznych dymu papierosowego.

Jak palenie papierosów wpływa na ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej?

Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej potocznie zwany jako SIDS jest nagłą śmiercią dziecka do pierwszego roku życia, do której dochodzi podczas snu, a patolodzy nie są w stanie wyjaśnić przyczyny zgonu  w dochodzeniu pośmiertnym.

Przyczyny SIDS nie są więc w pełni znane jednak istnieje związek pomiędzy paleniem papierosów z naglą śmiercią łóżeczkową. Badania dowodzą, że palenie papierosów przez matkę w czasie ciąży może zwiększyć ryzyko SIDS nawet trzykrotnie w porównaniu z dziećmi matek niepalących. Przyczyn tego stanu rzeczy dopatruje się w niedotlenieniu dziecka w życiu płodowym co wpływa na funkcjonowanie mózgu, również w obszarach odpowiedzialnych za kontrolowanie funkcji życiowych jak oddychanie czy regulacja tętna.

Toksyny dymu nikotynowego także odbijają się na uszkodzeniach układu nerwowego. Uszkodzenie struktur odpowiedzialnych za kontrolowanie snu i rekcji na stres może przekładać się na zmniejszoną reakcję na sytuacje zagrażające życiu, takie jak niedobór tlenu podczas snu.

Wpływ na SIDS ma także osłabiony układ oddechowy oraz bierne palenie po urodzeniu. Nawet jeśli matka zaprzestanie palenia papierosów po urodzenia dziecka, to dziecko może być biernym palaczem jeśli inni członkowie rodziny palą. Narażenie dziecka na dym tytoniowy powoduje podrażnienie dróg oddechowych i może prowadzić do problemów z oddychaniem podczas snu.

Problemy rozwojowe i behawioralne, a palenie papierosów

Rozwój neurologiczny i behawioralny dziecka matek palących może odbiegać od normy w porównaniu do rozwoju dzieci matek niepalących. Problemy rozwojowe związane z paleniem w ciąży mogą mieć długoterminowe konsekwencje, które wpływają na jakość życia dziecka, jego sukcesy szkolne, relacje społeczne oraz przyszłe zdrowie psychiczne. Dzieci te mogą wymagać dodatkowego wsparcia edukacyjnego, psychologicznego i terapeutycznego, aby skutecznie radzić sobie z trudnościami. Przykładowe schorzenia neurologiczne mogące mieć podstawy w problemach rozwojowych życia płodowego to:

• Zaburzenia uwagi i nadpobudliwość (ADHD)
• Problemy z uczeniem się
• Zaburzenia zachowania
• Problemy emocjonalne
• Zaburzenia sensoryczne

Prowadzone badania, które analizują związek zaburzeń behawioralnych z paleniem papierosów sugerują iż dzieci z takich ciąż mogą mieć zaburzenia strukturalne mózgu, a ośrodek odpowiedzialny za kontrolę uwagi i impulsów ma zmniejszoną objętość.

Przyczyny obejmuja oprócz wcześniej wspominanego niedotlenienia płodowego, uszkodzenia mózgu, na które ma wpływ nikotyna i inne toksyny. Palenie w ciąży może zakłócać procesy związane z tworzeniem neuronów i połączeń synaptycznych, czego konsekwencją są trwałe zmiany w strukturze i funkcjach mózgu. Substancje chemiczne w dymie papierosowym wpływają natomiast na równowagę neuroprzekaźników w mózgu płodu, takich jak dopamina i serotonina, które są kluczowe dla regulacji nastroju, uwagi i impulsów. Zakłócenia w tych systemach prowadzą do problemów behawioralnych w przyszłości.