Historia aspiryny i wynalezienie kwasu acetylosalicylowego

Pod nazwą aspiryna kryje się związek chemiczny, którym jest kwas acetylosalicylowy. Ten popularny środek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy dziś dostępny jest w różnych formach i stosowany w wielu schorzeniach.

Czy aspiryna to kwas acetylosalicylowy?

Kwas acetylosalicylowy to naukowa nazwa substancji potocznie zwanej aspiryną. Kwas acetylosalicylowy (ASA, z ang. acetylsalicylic acid) jest organicznym związkiem chemicznym, który należy do grupy kwasów karboksylowych i estrowych. Jego wzór chemiczny to C9H8O4. Jest pochodną kwasu salicylowego, z którym jest związany poprzez grupę acetylową.

Choć chemicznie są identyczne, kwas acetylosalicylowy odnosi się do czystego związku chemicznego, podczas gdy aspiryna to nazwa handlowa używana przez firmę Bayer. Z czasem, termin „aspiryna” stał się synonimem kwasu acetylosalicylowego, niezależnie od producenta, w wielu krajach, co może prowadzić do pewnych nieporozumień. W Polsce, jak i w wielu innych krajach, określenie „aspiryna” jest szeroko rozpowszechnione i używane przez pacjentów i lekarzy.

Co wspólnego z aspiryną ma wierzba?

Wierzba, a właściwie jej kora ma wiele prozdrowotnych właściwości. Kora wierzby z łac. Salix była już stosowana przez Hipokratesa na ból i gorączkę, jednak dopiero w XIX wieku wyizolowano z tej rośliny salicyną, a później na drodze hydrolizy uzyskano kwas salicylowy.

Kwas salicylowy zyskał popularność ze względu na jego działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Niestety sam kwas miał sporo skutków ubocznych do których należało miedzy innymi podrażnienie błony śluzowej żołądka. W poszukiwaniu mniej drażniącej formy, chemicy zaczęli eksperymentować z różnymi pochodnymi kwasu salicylowego, a przełom nastąpił po zsyntetyzowaniu kwasu acetylosalicylowego w czystej i stabilnej formie, który był alternatywą dla leków przeciwbólowych działających szkodliwe dla żołądka.

Kto wynalazł aspirynę?

Felix Hoffman był niemieckim uczonym studiującym farmakologię, jednak z biegiem czasu zaczął pogłębiać swoją wiedze chemiczną w efekcie czego został chemikiem, który znalazł zatrudnienie w firmie Bayer.

Wraz z zespołem w 1897 roku Felix Hoffmann wynalazł aspirynę w obecnie nam znanej formie. Ciekawostką może być fakt, że Hoffmann szukał leku przeciwbólowego dla swojego cierpiącego na reumatyzm ojca, który będzie posiadał mniej skutków ubocznych niż dystychach stosowany kwas salicylowy. Okrył on, że dodanie grupy acetylowej do kwasu salicylowego prowadzi do powstania związku mniej drażniącego dla żołądka, który jednocześnie zachowuje swoje właściwości przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.  Dwa lata później producent Bayer zarejestrował tez związek pod nazwą Aspirin, a w 1915 roku lek został być dostępny bez recepty.

Warto nadmienić, że młody chemik nie spoczął na laurach i w dwa tygodnie po wynalezieniu kwasu acetylosalicylowego, Hoffmann otrzymał heroinę mającą być substytutem morfiny, której jednak zaprzestano sprzedaży w 1910 roku.

Na co stosować aspirynę?

Kwas acetylosalicylowy zrewolucjonizował rynek farmaceutyczny poprzez wprowadzenie do obrotu aptecznego substancji o wielokierunkowym działaniu terapeutycznym.

Podstawowe działanie aspiryny to działanie przeciwbólowe na bóle o średnim stopniu natężenia takie jak ból głowy, zęba, mięśni czy bóle menstruacyjne. Działanie to można osiągnąć gdyż aspiryna hamuje wytwarzanie substancji przekaźnikowych jakimi są prostolgandyny, przez co receptory bólowe są mniej wrażliwe na bodźce.

Kwas acetylosalicylowy znalazł swoje zastosowanie również w leczeniu przeziębienia. Aspiryna ze względu na działanie przeciwzapalne i przeciwgorączkowe jest lekiem zalecanym przy objawach przeziębienia i grypy. Zhamowanie produkcji prsagalandyn główne w podwzgórzu, czyli części odpowiedzialnej za temperaturę ciała, powoduje jej obniżenie w przypadku gorączki.

Dzięki swojemu działaniu zmniejszającemu obrzęk, zaczerwienienie i bolesność związaną ze stanem zapalnym zaczęto stosować związek jakim jest aspiryna na reumatyzm, reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby zapalne.

Wciąż trwają badania nad tym jakie działanie ma aspiryna na nowotwór. Według najnowszych statystyk regularne stosowanie aspiryny może zmniejszyć ryzyko przerzutów nowotworowych aż o 30%. Onkolodzy wciąż badają działanie kawasu acetylosalicylowego w połączniu  z innymi lekami cytostatycznymi  w celu opracowania nowych terapii przeciwnowotworowych.

Aspiryna na udar mózgu i zawał serca?

Jedną z funkcji kwasu acetylosalicylowego jest działanie przeciwpłytkowe. Oznacza to że zapobiega on zlepianiu się płytek krwi i tworzeniu się skrzepów w efekcie czego jest popularnym środkiem stosowanym w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych.

Przyczyny udaru mózgu to między innymi zablokowanie przepływu krwi przez skrzepy powstałe w naczyniach krwionośnych. Regularne zażywanie kwasu acetylosalicylowego zapobiega powstawaniu skrzepów, a sam związek jest zawarty w lekach dedykowanych dla osób po udarach aby zapobiec kolejnym epizodom.

Podobnie jak w przypadku udaru mózgu, zawał serca jest wynikiem blokady przepływu krwi do części mięśnia sercowego wskutek powstałego zakrzepu. Aspiryna, poprzez swoje działanie przeciwpłytkowe, może pomóc w zapobieganiu powstawaniu tych zakrzepów. Osoby z wysokim ryzykiem zawału serca lub te, które już przeszły zawał, często przyjmują małe dawki aspiryny jako środek profilaktyczny.

Należy pamiętać, że przed rozpoczęciem terapii kwasem acetylosalicylowym powinniśmy skonsultować się z lekarzem, aby ocenić ryzyko i korzyści związane z jej stosowaniem w indywidualnym przypadku. Kwas acetylosalicylowy oprócz korzyści, podobnie jak inne preparaty lecznicze, może nieść skutki ubocznie i jego stosowanie w niektórych przypadkach jest niewskazane. To kiedy nie stosować aspiryny zależy od stanu zdrowia pacjenta, a głowne przeciwwskazania obejmują:

• alergię na aspirynę lub inne salicylany,
• aktywne wrzody żołądka i dwunastnicy
• zaburzenia krzepnięcia krwi.