Co dzieje się podczas porodu? cz. 2

Poród jest jednym z najważniejszych wydarzeń w życiu rodziny, ale mimo współczesnych osiągnięć medycyny, może być związany z różnorodnymi komplikacjami. Komplikacje okołoporodowe mogą wystąpić zarówno u matki, jak i u dziecka, wpływając na przebieg porodu i wymagając interwencji medycznych.

Komplikacje okołoporodowe

Poród zawsze jest obarczony pewnym ryzykiem, zarówno dla matki jak i dla rodzącego się dziecka. Mimo rozwoju medycyny, nie zawsze jesteśmy w stanie przewidzieć rozwój akcji porodowej i jej zakończenie. Choć znaczna większość ankietowanych przez nas ciężarnych boi się właśnie takiego obrotu wydarzeń, to warto wspomnieć, że komplikacje porodowe zdarzają się rzadko, a wykfalifikowana kadra medyczna wie jakie środki podjąć w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia matki i dziecka, natomiast z powikłaniami mamy najczęściej do czynienia w ciążach wysokiego ryzyka, które powinny być prowadzane w szpitalach o III stopniu referencyjności.

To że szpital posiada III stopień referencyjności oznacza, ze jest on placówką dysponującą najbardziej zaawansowanymi usługami medycznymi, do których miedzy innymi specjalistyczne leczenie. W szpitalach tego typu prowadzi się również badania naukowe, specjalistyczne leczenie oraz działalność dydaktyczną.

Poród przedwczesny

O porodzie przedwczesnym mówimy gdy ciąża kończ się przed 37 tygodniem, a samo wcześniactwo możemy podzielić na:

• Skrajne wcześniactwo
• Średnie wcześniactwo
• Późne wcześniactwo.

Przyczyny porodu przedwczesnego mogą obejmować zarówno przyczyny matczyne, płodowe jak i związane z samą ciążą.

Czynniki wpływające na ryzyko porodu przedwczesnego związane ze stanem zdrowia matki to infekcje, do których zaliczyć można zakażenia dróg moczowych, a także infekcje wewnątrzmaciczne. Na poród przedwczesny może mieć wpływ również anatomia dróg rodnych kobiety, najczęściej są to nieprawidłowości szyjki macicy i macica dwurożna. Choroby przewlekłe u kobiet także mogą przyczynić się do porodu przed 37. tygodniem, zwłaszcza jeśli towarzyszy im stres, niedożywienie czy nieodpowiedni wskaźnik BMI.

Czynniki płodowe, stanowiące bardzo wysokie ryzyko porodu przedwczesnego to ciąża mnoga i anomalie oraz choroby płodu, natomiast czynniki związane z ciąża i jej przebiegiem to przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego, dysfunkcja łożyska i wielowodzie.

W przypadku porodu przedwczesnego istnieje wiele zagrożeń dla zdrowia, rozwoju i życia dziecka. Przyjmuje się, przekroczenie granicy 27. tygodnia ciąży znacznie zwiększa szanse na samodzielne przeżycie dziecka.

Postępowanie w przypadku ryzyka przedwczesnego porodu obejmuje monitorowanie czynności skurczowej macicy i stanu płodu, a także leczenie farmakologiczne opóźniające akcję porodową, podanie stryjów przyspieszjących rozwój pęcherzyków płucnych u dziecka i stosowanie antybiotyków w celu zapobiegania infekcjom.

Jeśli dojdzie do przedwczesnego porodu, dziecko zostanie objęte opieką neonatologiczną, gdzie lekarze skupią się na stanie zdrowia wcześniaka.

Wypadnięcie pępowiny

Ucisk pępowiny lub wypadnięcie pępowiny występuje, gdy pępowina znajduje się przed główką dziecka i ulega uciskowi podczas porodu. Sytuacja ta stanowi poważne komplikacje które mogą prowadzić do niedotlenienia i zagrożenia życia płodu.           

Przyczyny ucisku pępowiny mogą obejmować nieprawidłowe ułożenie dziecka mogą obejmować nieprawidłowe ułożenie dziecka małowodzie lub wielowodzie, długi sznur pępowinowy, natomiast w przypadku wypadnięcia pępowiny jako czynniki ryzyka można dodać przedwczesne pęknięcie błon płodowych i ciążę mnogą.

Interwencje medyczne w obu przypadkach obejmują zmianę pozycji matki, którą najczęściej zmienia się na kolanowo-łokciową, podanie tlenu w celu zwiększenia jego ilości w krwi matki, która dostarczana jest do dziecka oraz szybkie zakończenie porodu.

W przypadku wypadnięcia i ucisku pępowiny poród silami natury jest niebezpieczny i rozwiązaniem jest cesarskie cięcie.

Niedotlenienie przy porodzie

Niedotlenienie dziecka jest poważną komplikacją przy porodzie, która może nieść za sobą poważne komplikacje zdrowotne. Do niedotlenienia dochodzi wskutek zbyt małej ilości tlenu docierającego do noworodka. Przyczyny niedotlenienia są różne ale najczęściej jest to przedwczesne odklejanie łożyska, ucisk lub wypadnięcie pępowiny, a także przedłużający się poród i intensywne skurcze macicy.

Podczas porodu monitoruje się stan matki jak dziecko dzięki między innymi KTG, które jest w stanie wychwycić ewentualne nieprawidłowości w pracy serca noworodka, dzięki czemu lekarze i położne mogą w porę zareagować na zagrożenie. Działania personelu medycznego w przypadku zagrożenia niedotlenieniem wymają szybkiej interwencji i obejmują monitorowanie akcji dziecka, a także pilne przeprowadzanie cięcia cesarskiego.

Aspiracja smółki

Smółka jest pierwszym stolcem wydalanym przez dziecko. Ma ona gęstą konsystencję koloru czarnego lub ciemnobrązowego. Zespół aspiracji smółki występuje, gdy dziecko aspiruje do dróg oddechowych smółkę przed lub podczas porodu.

Przyczyny to najczęściej niedotlenienie przy porodzie oraz stres płodowy skutkujący przedwczesnym wydaleniem smółki, która w normalnych warunkach jest oddawana przez dziecko w ciągu pierwszej doby po porodzie.

Skutki aspiracji smółki zazwyczaj obejmują zapalenie płuc, które będzie wymagało hospitalizacji oraz groźne problemy z oddychaniem u dziecka.

Postępowanie w ty przypadku wymaga odsysania smółki z dróg oddechowych, a czasem wsparcia oddechowego przy pomocy wentylacji mechanicznej oraz podanie antybiotyków zwalczających stan zapalny. Istotnym elementem jest obserwacja stanu małego pacjenta na oddziale neonatologicznym w celu wykluczenia i zapobiegania ewentualnym powikłaniom wywołanym przez stan zapalny.

Przedwczesne odklejenie łożyska

Przedwczesne odklejenie łożyska jest poważną komplikacją ciążową, która stanowi zagrożenie zdrowia i życia zarówno kobiety jak i płodu. Komplikacja ta polega na oddzieleniu się łożyska od ściany macicy przed porodem.

Krwotok, do którego dochodzi w efekcie odklejania łożyska może prowadzić do wstrząsu hipowolemicznego, niewydolności nerek oraz zakażenia, którego ryzyko zwiększają również interwencje chirurgiczne.

Odklejanie łożyska jest niebezpieczne dla dziecka i stanowi zagrożenie jego życia. Dzieje się tak ze względu niedotlenienia, gdyż odklejone łożysko traci zdolność transportowania tlenu i składników odżywczych do płodu.

Istnieje wiele powodów, z których najczęstsze przyczyny doklejania łożyska to:

• nadciśnienie tętnicze,
• urazy brzucha,
• krwawienia w poprzednich ciążach,
• zażywanie używek w ciąży,
• wielowodzie i ciąża mnoga,
• zaawansowany wiek matki.

Oklejanie łożyska może manifestować się bólem brzucha, który jest niezależny od skurczów. Choć odklejające się łożysko powoduje krwotok, to nie zawsze krwawienie z pochwy jest zauważalne, co spowodowane jest miejscem, w którym doszło do odklejenia. Lekarz palpacyjnie może wyczuć, że macica jest twarda, a ciężano może zaobserwować zmieszoną aktywność dziecka. Dodatkowe objawy odklejania łożyska to spadek ciśnienia, przyspieszona akcja serca i osłabienie.

W zależności od sytuacji lekarze mogą zadecydować o przerwaniu ciąży poprzez cięcie cesarskie. Jeśli krwotok jest szczególnie silny, kobieta będzie wymagać transfuzji krwi, a dziecko, zwłaszcza z wczesnej ciąży, opieki neonatologicznej.

Jeśli łożysko nie odkleiło się całkowicie, a stan matki i dziecka jest stabilny, możliwe będzie kontynuowanie ciąży pod stałą kontrolą lekarską. Ciężarna prawdopodobnie będzie wymagała hospitalizacji, ze względu na stałe monitorowanie jej stanu i stanu zdrowia dziecka, jako akcji serca i tętna.

Nieprawidłowe ułożenie płodu

Położenie płodu to orientacja płodu w macicy w stosunku do kanału rodnego. Pomiędzy 28., a 32. tygodniem ciąży dziecko powinno zmienić swoją pozycję w macicy przygotowując się do przyjścia na świat. Prawidłowe położenie to położenie główkowe, gdzie główka dziecka znajduje się w dole macicy, gotowa do przejścia przez kanał rodny. Nieprawidłowe położenie płodu może obejmować kilka form:

• Położenie pośladkowe
• Położenie poprzeczne
• Położenie skośne.

Nieprawidłowe położenie płodu to istotny problem położniczy, który może skomplikować przebieg porodu, zwiększając ryzyko dla matki i dziecka. Przyczyny niewłaściwego ułożenia płodu to najczęściej, małowodzie, wielowodzie, ciąża mnoga, anatomiczne nieprawidłowości macicy, krótki sznur pępowinowy, wady rozwojowe dziecka, liczne wcześniejsze porody.

Monitorowanie ciąży jest kluczowe aby zminimalizować komplikacje związane z niewłaściwym ułożeniem dziecka. W celu ustalenia położenia dziecka lekarz wykona badania USG jak i badania palpacyjnie.

W przypadku ułożenia pośladkowego, poprzecznego lub skośnego wykonuje się cięcie cesarskie, jednak jeśli akcja porodowa już postępuje, a dziecko znajduje się w kanale rodnym postępowanie lekarskie może obejmować próby odwrócenia dziecka zarówno przed jak i w trakcie rodzenia, jednak zawsze niesie to ryzyko, zarówno dla dziecka, które może doznać poważnych urazów zagrażających jego życiu jak i dla matki, której drogi rodne mogą zostać uszkodzone.

Dlatego tak ważne jest ciągłe monitorowanie ciąży oraz bycie otwartym na zalecenia lekarskie, do których należy między innymi cięcie cesarskie.

Dystocja barkowa

Nawet jeśli dziecko ułoży się prawidłowo to podczas porodu może dojść do komplikacji jakim jest tzw. dystocja barkowa, która jest jedną z najtrudniejszych nagłych sytuacji położniczych.

Podczas porodu najpierw pojawia się główką, następnie barki, tułów i nóżki, może się jednak zdarzyć, że po urodzeniu główki płodu jeden lub oba barki blokują się w miednicy matki, uniemożliwiając dalszy poród.

Przyczynami tego zjawiska jest przede wszystkim wielkość dziecka, za którą odpowiada między innymi cukrzyca ciążowa. Innym powodem jest wyczerpanie porodem u matki, która nie ma siły na dalsze parcie.

Zalecenia lekarskie przy dzieciach o przewidywanej większej masie urodzeniowej obejmują cięcie cesarskie, jeśli jednak dojdzie do porodu siłami natury lekarz może zastosować kila manewrów manualnych, zmienić pozycję rodzenia kobiety, a także wykonać ewentualne nacięcie krocza w celu ułatwienia porodu,

Skutki dystocji barkowej dla dziecka obejmują urazy w wyniku manewrów jak złamanie obojczyka, ramienia czy uszkodzenie splotu ramiennego, a także niedotlenienie związane z długotrwałym zablokowaniem. Matka natomiast może doznać pęknięć krocza w wyniku manewrów oraz krwotoku wywołanego uszkodzeniem tkanek i naczyń krwionośnych. 

Krwotok i zakażenie poporodowe

Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem dla matki jest krwotok poporodowy. Przyczyny krwotoków są różne i najczęściej obejmują nacięcia i pęknięcia krocza, pozostawienie resztek łożyska, a także anatomię macicy. Ważna jest obserwacja obkurczania się macicy, a niekiedy niezbędne jest podanie leków przyspieszających ten proces lub interwencje chirurgiczne jeśli krwawienie nie ustaje. W przypadku gdy kobieta straciła znaczną ilość krwi konieczne będzie jej toczenie.

W trakcie jak i po porodzie może dojść do różnego rodzaju zakażeń zarówno u matki jak i u dziecka. Najczęściej są to infekcje bakteryjne choć zdarzają się również zakażenia wirusowe i grzybicze. Ryzyko zwiększa infekcja wewnątrzmaciczna u matki oraz przebieg porodu. Postepowanie w przypadku zakażeń poporodowych obejmuje monitorowanie stanu zdrowia kobiety i dziecka oraz wdrożenie antybiotykoterapii.

Poród może być obarczony ryzykiem zarówno dla matki jak i dla dziecka, dlatego tak ważna jest opieka prenatalna, która jest w stanie wykryć część potencjalnych zagrożeń i przeciwwskazań do porodu naturalnego. Mimo, że cięcie cesarskie to poważna operacja, po którym rekonwalescencja jest znacznie dłuższa, to czasami jest alternatyw, bezpieczniejszą dla dziecka i matki.

Warto także słuchać położnych i lekarzy i w przypadku komplikacji stosować się do ich poleceń. Co do samych zagrożeń okołoporodowych,  to dzięki monitorowaniu ciąży przed porodem, medycy są przyygotowani do ewentualnych komplikacji, a części z nich można zapobiec pprzez podjęcie odpowiednik kroków terapii we właściwym czasie.

Jeśli znajdujemy się w grupie ryzyka można przemyśleć poród w specjalistycznym szpitalu o wyższym stopniu referencyjności. W Polsce szpitale o III stopniu referencyjności opieki położniczej i neonatologicznej to:

Biała Podlaska, Terebelska 57/65

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Biała Podlaska

Gdańsk, Dębinki 7

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne - Klinika Położnictwa Szpital Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

Gdańsk, al. .Jana Pawła II 50

COPERNICUS Podmiot Leczniczy Sp. z o.o. Szpital św. Wojciecha

Przemyśl, Monte Cassino 18

Wojewódzki Szpital im. Św. Ojca Pio

Warszawa, Żelazna 90

Centrum Medyczne ŻELAZNA Sp.z o.o. Szpital Specjalistyczny św. Zofii

Warszawa, Pl. Starynkiewicza 1/ 3

I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Uniwersyteckie Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka

Warszawa, Żwirki i Wigury 63A

Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny w Warszawie

Warszawa, Kasprzaka 17A

Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytut Matki i Dziecka

Olsztyn, Żołnierska 18

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny

Bydgoszcz, Szpitalna 19

Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im. E. Warmińskiego

Opole, Reymonta 8

Kliniczne Centrum Ginekologii, Położnictwa i Neonatologii w Opolu

Lublin, Kazimierza Jaczewskiego 8

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 4 Klinika Położnictwa i Perinatologii

Warszawa, Cegłowska 80

Szpital Bielański im. ks. Jerzego Popiełuszki SPZOZ

Police, Siedlecka 2

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 Pomorski Uniwersytet Medyczny im. Prof. Tadeusza Sokołowskiego Klinika Medycyny Rozrodu i Ginekologii

Kraków, Siemiradzkiego 1

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Szpital na Siemiradzkiego im. R. Czerwiakowskiego Sp. z o.o.

Ruda Śląska, Wincentego Lipa 2

Szpital Miejski w Rudzie Śląskiej Sp. z o.o.

Wrocław, Borowska 213

Uniwersytecki Szpital Kliniczny. Klinika Ginekologii i Położnictwa (ul. Borowska 213)

Rzeszów, ul. Lwowska 60

Szpital Wojewódzki nr 2 im. Świętej Jadwigi Królowej

Bytom, Stefana Batorego 15

Szpital Specjalistyczny nr 2

Warszawa, Wołoska 137

Centralny Szpital Kliniczny MSW

Warszawa, Karowa 2

Szpital Kliniczny im. Ks. Anny Mazowieckiej

Wałbrzych, I. Paderewskiego 10

Specjalistyczny Szpital Ginekologiczno-Położniczy im. E. Biernackiego

Łódź, Wileńska 37

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa

Kraków, Ujastek 3

Szpital Położniczo – Ginekologiczny UJASTEK

Zielona Góra, Zyty 26

Szpital Uniwersytecki im. Karola Marcinkowskiego w Zielonej Górze sp. z o. o.

Rzeszów, Rycerska 4

Szpital Miejski im. Jana Pawła II

Katowice, Ceglana 35

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Wrocław, Warszawska 2

Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza

Lublin, Staszica 16

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 Klinika Położnictwa i Patologii Ciąży Uniwersytetu Medycznego

Poznań, Polna 33

Ginekologiczno-Położniczy Szpital Kliniczny UM w Poznaniu

Toruń, Św. Józefa 53-59

Wojewódzki Szpital Zespolony im. L. Rydygiera

Łódź, Rzgowska 281/289

Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki Klinika Położnictwa i Ginekologii Klinika Perinatologii i Ginekologii Klinika Neonatologii

Rzeszów, ul. Witolda 6B

Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA Sp. z o.o. Sp.k.

Warszawa, Kondratowicza 8

Mazowiecki Szpital Bródnowski Sp. z o.o. Bródnowskie Centrum Kliniczne Zespół Oddziałów Ginekologii Onkologicznej i Położnictwa Katedra i Klinika Położnictwa Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej

Lublin, Al. Kraśnicka 100

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej

Szczecin, Mączna 4

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Zdroje

Szczecin, Al. Powstańców Wielkopolskich 72

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 2 Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Bydgoszcz, Ujejskiego 75

Szpital Uniwersytecki nr 2 im. dr. J. Biziela w Bydgoszczy

Białystok, Marii Skłodowskiej-Curie 24a

Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

Elbląg, Królewiecka 146

Wojewódzki Szpital Zespolony Elbląg

Kielce, Prosta

Świętokrzyskie Centrum Matki i Noworodka Szpital Specjalistyczny w Kielcach

Koszalin, Chałubińskiego 7

Szpital Wojewódzki im. Mikołaja Kopernika

Kraków, Mikołaja Kopernika 23

SP ZOZ Szpital Uniwersytecki w Krakowie

Lublin, Al. Kraśnicka 100

Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego

Białystok, ul. M. Skłodowskiej-Curie 26

SP ZOZ Wojewódzki Szpital Zespolony im. Jędrzeja Śniadeckiego

Wrocław, Kamieńskiego 73a

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Wrocław

Zamość, Al. Jana Pawła II 10

Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki im. Papieża Jana Pawła II

Nowa Sól, Chałubińskiego 7

Wielospecjalistyczny Szpital Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej

Kielce, Grunwaldzka 45

Wojewódzki Szpital Zespolony Klinika Położnictwa i Ginekologii

Gorzów Wielkopolski, Dekerta 1

Wielospecjalistyczny Szpital Wojewódzki Sp. z o.o.

Częstochowa, Bialska 104/ 118

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie

Ząbkowice Śląskie, Chrobrego 5

EMC Instytut Medyczny S.A. Szpital Św. Antoniego

Rzeszów, Chopina 2

Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie Klinika Noworodków z Intensywną Opieką Medyczną

*Lista według oceny respondentek Fundacji Rodzić Po Ludzku