Jak interpretować wyniki toksoplazmozy w ciąży?

Ciąża jest okresem kiedy ciężarna musi szczególnie dbać o swoje zdrowie. Układ odpornościowy kobiety w ciąży bywa osłabiony, a poważniejsze infekcje mogą nieść ze sobą konsekwencje nie tylko dla przyszłej mamy, ale także dla rozwijającego się płodu. Choć nie zdajemy sobie z tego sprawy część chorób, które są szczególnie niebezpieczne mogą być przenoszone przez naszych pupili dlatego warto wiedzieć jakie środki ostrożności podjąć w przypadku zagrożenia toksoplazmozą.

Czym jest toksoplazmoza?

Toksoplazmoza jest chorobą pasożytniczą przenoszoną między innymi przez koty, które są uznawane za żywiciela ostatecznego. Za chorobę odpowiada pasożyt Toxoplasma gondii, którego cysty znajdują się w odchodach zainfekowanych zwierząt i mogą przeniknąć do gleby, a nawet wody.

Toksoplazmoza jest chorobą powszechna, występującą na całym świecie. Choć u zdrowych osób ma ona łagodny przebieg, to osoby z osłabiona odpornością mogą odczuwać skutki zakażenia. Jednak najbardziej niebezpieczną formą jest toksoplazmoza u ciężarnych. Zazwyczaj pierwsze badanie na toksoplazmozę powinno być wykonane na etapie wczesnej ciąży, a następnie powtarzane raz na trymestr lub według zaleceń lekarza.

Toksoplazmozę diagnozuje na podstawie ilości przeciwciał IgM i IgG zawartych w krwi pacjentki. Wynik testu na toksoplazmozę może wygadać następująco:

Toksoplazmoza IgM (-), IgG (-) Brak przeciwciał. Oznacza to, że osoba nie miała kontaktu z pasożytem i nie jest zakażona. W takim przypadku nadal jest wrażliwa na zakażenie i powinna przestrzegać środków zapobiegawczych.

Toksoplazmoza IgM (+), IgG (-) Obecność świeżej infekcji. Dodatnie przeciwciała IgM wskazują na niedawne zakażenie toksoplazmozą. Warto powtórzyć badanie po kilku tygodniach, aby monitorować poziom przeciwciał IgG.

Toksoplazmoza IgM (+), IgG (+) Infekcja jest w aktywnej fazie lub doszło do niej niedawno. Poziom IgM powinien z czasem spadać, podczas gdy IgG pozostają dodatnie. W przypadku kobiet w ciąży lub osób z obniżoną odpornością zaleca się skonsultowanie wyników z lekarzem i ewentualne leczenie.

Toksoplazmoza IgM (-), IgG (+) Przebyte zakażenie. Obecność przeciwciał IgG bez przeciwciał IgM świadczy o wcześniejszym kontakcie z pasożytem. Osoba jest odporna na toksoplazmozę i nie wymaga leczenia.

U kobiet w ciąży przeprowadza się dodatkowo test awidności IgG, który pomaga określić czas trwania infekcji. Im niższy wynik awidności IgG, tym świeższe jest zakażenie. Wysokie IgG to starsze zakażenia, zmniejszające ryzyko dla ciąży.

Jakie są objawy toksoplazmozy?

Przebieg toksoplazmozy może się różnić i zakażenie u ludzi może przebiegać zarówno bezobjawowo jak i mogą wystąpić symptomy grypopodobne.

U większości osób, u których układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo toksoplazmoza przebiega bezobjawowo. Szacuje się że około 80 % przypadków zakażenia nie daje żadnych objawów. Jednak u niektórych osób mogą pojawić się objawy przypominające infekcję grypową. Objawy toksoplazmozy w tym przypadku obejmują gorączkę, zmęczenie, bóle mięśni i stawów, powiększenie węzłów chłonnych i bóle głowy.

Osoby z obniżoną odpornością jak pacjenci z AIDS, cukrzycą, po przeszczepach lub w trakcje leczenia immunopresyjnego zazwyczaj ciężko przechodzą zakażenia, w tym zakażenie toksoplazmozą, które może wywoływać poważne objawy jak problemy z oddychaniem przypominające zapalenie płuc, zakażenie oka wyrażające się poprzez stany zapalne siatkówki i naczyniówki, których konsekwencją często bywa utrata wzorku.

Encefalopatia toksoplazmozowa to jedno z poważniejszych powikłań toksoplazmozy, która atakując układ nerwowy może prowadzić do stanów zapalnych mózgu, objawiających się bólami głowy, dezorientacją, napadami drgawkowymi, zaburzeniami równowagi, a nawet śpiączką.

Szczególnie niebezpieczne jest zakażenie toksoplazmozą w ciąży. Choć toksoplazmoza nie stanowi ryzyka dla zdrowia i życia ciężarnej, to może być bardzo niebezpieczna dla rozwijającego się płodu. Śmiertelność w przypadku toksoplazmozy wrodzonej sięga 10 %, a nierozwinięty układ odpornościowy noworodka ma problemy z jej zwalczeniem.

Jak toksoplazmoza wpływa na płód?

Toksoplazmoza w ciąży jest wyjątkowo groźną sytuacją dla płodu, może powodować poważne kompilacje i być stanem zagrożenia zdrowia i życia dla dziecka. Jeśli dziecko zostanie zarażone w okresie prenatalnym, może rozwinąć się toksoplazmoza wrodzona. W większości przypadków dziecko rodzi się bezobjawowo, a objawy mogą pojawić się później, w pierwszych miesiącach lub latach życia. Dzieje się tak ponieważ Toxoplasma gondii może przeniknąć przez łożysko i zainfekować płód, co prowadzi do konsekwencji zdrowotnych.

Powikłania toksoplazmozy są poważne jednak ryzyko poważnych powikłań dla noworodka maleje wraz z rozwojem ciąży. Najcięższe komplikacje występują w pierwszym trymestrze. Nabycie tokpolazmozy w tym czasie prowadzi do poronień, martwych urodzeń i poważnych wad wrodzonych, takich jak wodogłowie, zwapnienia wewnątrzczaszkowe czy uszkodzenia mózgu.

W drugim trymestrze toksoplazmoza może wpływać na problemy neurologiczne u dziecka jak upośledzenie umysłowe, padaczka oraz zapalenie siatkówki, które może prowadzić do ślepoty.

Zakażenie toksoplazmozą w trzecim trymestrze ciąży wywołuje mniejszą ilość wad wrodzonych, a szanse przeżycia dziecka rosną, jednak powikłania nadal są poważne i mogą występować nawet do kilku lat po narodzinach obejmując problemy z widzeniem, słuchem i opóźnienia w rozwoju.

Czy toksoplazmozą można zarazić się od innej osoby?

Za toksoplazmozę odpowiedzialny jest pierwotniak Toxoplasma gondii. Zazwyczaj toksoplazmoza nie rozprzestrzenia się międzyludzko jednak istnieją pewne wyjątki, do których należą transfuzje krwi i przeszczepy narządów od osób chorych. W profilaktyce toksoplazmozy istotna jest także higiena i częste mysie rąk, zwłaszcza po kontakcie ze zwierzętami.

Koty są głównymi gospodarzami Toxoplazma gondi, a w ich odchodach znajdują się oocysty tego pierwotniaka. Jednym z najczęstszych źródeł zakażeń toksoplazmozą jest kontakt z zanieczyszczoną ziemią, piaskiem lub wodą. Dzieje się tak na przykład, gdy osoby zajmujące się ogrodnictwem nie myją rąk po pracy lub gdy dzieci bawią się w piaskownicy, w której wcześniej przebywały koty. Kobiety w ciąży powinny unikać sprzątania kuwety kota, a inni do czyszczenia powinni używać maski i rękawic ochronnych oraz pamiętać aby po wszystkim dokładnie umyć i zdezynfekować ręce.

Zakażenie może także wystąpić w wyniku bezpośredniego kontaktu z zainfekowanym kotem, choć zdarza się to rzadko. Koty roznoszą toksoplazmę tylko przez krótki okres po zakażeniu, a zarażenie się przez dotknięcie kota jest mało prawdopodobne.

W kuchni trzeba pamiętać że toksoplazmozą można się zrazić przez jedzenie. Niebezpieczne jest spożywanie surowego lub niedogotowanego mięsa, szczególnie wieprzowiny, baraniny i dziczyzny. W mięsie tych zwierząt mogą znajdować się cysty toksoplazmy, które, jeśli nie zostaną zniszczone podczas gotowania, mogą przenieść się do organizmu człowieka. Owoce i warzywa należy dokładnie myć przed spożyciem, ponieważ mogły mieć one kontakt z odchodami zakażonych zwierząt.

Zaleca się unikanie picia wody z niepewnych źródeł bez jej wcześniejszego uzdatniania. Wody z naturalnych zbiorników jak jeziora czy rzeki mogą być zanieczyszczone oocystami i prowadzić do zakażenia toksoplazmozą.

Jak leczyć toksoplazmozę?

Ze względu na bezobjawowy tryb choroby leczenie toksoplazmozy w większości przypadków nie jest wymagane ze względu na to że organizm sam radzi sobie z zakażeniem.

Jednak jeśli zakażenie dotyka osoby z obniżonym układem odpornościowym, leczenie farmakologiczne toksoplazmozy jest agresywne i zazwyczaj stosuje się w tym celu terapie skojarzoną obejmującą pirymetaminę i sulfadiazynę, zwalczające pierwotniaka poprzez działanie synergiczne.

Zakażenie toksoplazmozą w ciąży stanowi poważne zagrożenie, ponieważ pierwotniak może przeniknąć przez łożysko i zakażać rozwijający się płód. Leczenie toksoplazmozy w ciąży zależy od momentu, w którym doszło do zakażenia.

W przypadku zakażenia w pierwszym trymestrze ciąży zaleca się stosowanie spiramycyny czyli antybiotyku, który ogranicza przenikanie pasożyta przez łożysko. Spiramycyna jest dobrze tolerowana przez kobiety w ciąży i pomaga zmniejszyć ryzyko transmisji do płodu. Jeśli jednak do zakażenia płodu już doszło, konieczne jest wprowadzenie intensywniejszej terapii. Wówczas stosuje się połączenie pirymetaminy, sulfadiazyny i kwasu foliowego, które są skuteczniejsze w leczeniu toksoplazmozy u płodu.

W przypadku toksoplazmozy wrodzonej leczenie może trwać kilka miesięcy i ma na celu zmniejszenie ryzyka poważnych powikłań, takich jak uszkodzenia mózgu, oczu czy inne problemy neurologiczne. Terapia u noworodków również obejmuje leczenie skojarzone pirymetaminy i sulfadiazyny z włączeniem suplementacji kwasem foliowym.