Profilaktyka nowotworów. Jakie badania wykonać?

Wczesne wyrywanie nowotworów jest istotne w kwestii skutecznego leczenia oraz powrotu do zdrowia. W przypadku wielu rodzajów nowotworów, takich jak rak piersi, jelita grubego, prostaty czy szyjki macicy, diagnoza na wczesnym etapie pozwala na zastosowanie mniej inwazyjnych metod leczenia, co redukuje ryzyko powikłań i poprawia jakość życia pacjenta.

Profilaktyka raka - jakie badania?

Badania laboratoryjne krwi, moczu i kału pełnią istotną rolę w profilaktyce nowotworowej. Są w stanie dostarczyć pierwszych wskazówek na temat nieprawidłowości, które powinno się sprawdzić w kolejnych badaniach przesiewowych jak mammografia czy cytologia.

Morfologia krwi wskazuje nieprawidłowości krwi związane z jakością i liczbą różnych rodzajów krwinek. Wyniki morfologii sugerujące na anemię, leukocytozę czy trombocytopenię, mogą nieść ze sobą obecność niektórych chorób nowotworowych. Wysoki wskaźnik OB i CRP świadczy o toczącym się stanie zapalnym, który może być związany z rozwojem niektórych schorzeń nowotworowych jednak może także oznaczać toczącą się infekcję.

Markery nowotworowe to badanie krwi oznaczające występowanie substancji, których poziom może rosnąć w przypadku pojawienia się określonego nowotworu.  Markery nowotworowe pomagają w monitorowaniu leczenia i ocenie nawrotu choroby, ale ich podwyższone poziomy nie zawsze oznaczają nowotwór, dlatego wymagają dalszych badań.

Profil wątrobowy i nerkowy są badaniami oceniającymi funkcję tych narządów. Utrzymujące się nieprawidłowości mogą być związane z nowotworami lub wskazywać na obciążenie organizmu.

Badanie ogólne moczu może dostarczyć informacji na temat funkcjonowania narządów układu moczowego. Szczególnie niepokojący może być krwiomocz, białkomocz a także obecność nieprawidłowych komórek lub krystalizacji.

Badanie kału w profilaktyce nowotworowej jest badaniem, które pomaga znaleźć wiele schorzeń związanych z jelitami jak rak jelita grubego, a także chory, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworu jelit. Najczęściej wykonywany test na obecność krwi utajonej w kale służy do wykrywania krwawienia z przewodu pokarmowego, które nie jest widoczne gołym okiem. Immunochemiczny test na krew utajoną jest badaniem kału o większej dokładności, który jest mniej podatny na fałszywe wyniki spowodowane dietą. Test DNA w kale wykrywa komórki nowotworowe obecne w kale nawet we wczesnych stadiach raka jelita grubego lub w przypadku obecności dużych polipów.

USG i RTG w profilaktyce nowotworowej

USG jest nieinwazyjną metodą badań obrazowych, która wykorzystuje fale ultradźwiękowe do tworzenia obrazów narządów wewnętrznych. USG jest w stanie wykryć nieprawidłowości występujące  narządach jamy brzusznej takich jak wątroba, nerki, trzustka czy śledziona. Ultrasonografia piersi bywa uzupełnieniem mammografii, które pozwala na ocenę niejednorodnych zmian. USG transwaginalne sprawdzi się w profilaktyce raka jajnika oraz nowotworów macicy pozwalając na ocenę narządów rodnych kobiet. U mężczyzn z podwyższonym poziomem PSA stosuje się przezodbytnicze USG prostaty.

Badania rentgenowskie zazwyczaj stosuje w się w celu oceny kości i płuc. RTG klatki piersiowej może wykryć zmiany w postaci guzków, nacieków czy nieprawidłowości w strukturach płucnych i opłucnej. Tego typu badanie zalecane jest u osób palących lub u pacjentów, obciążonych schorzeniami płuc w wywiadzie rodzinnym.

Badanie rentgenowskie kości pozwala zarówno na wyrycie zmian pierwotnych jak i przerzutów nowotworów do kości. RTG jest szybką metodą wykrywania zmian w strukturze i gęstości kośćca.

Tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny?

Zarówno tomografia komputerowa jak i rezonans magnetyczny są dokładnymi metodami badań, pozwalającymi na wykrycie zmian nowotworowych niewidocznych w tradycyjnych badaniach laboratoryjnych lub w badaniach obrazowych jak USG czy RTG.

Działanie tomografii komputerowej polega na zastosowaniu promieniowania RTG w celu uzyskania dokładnego obrazu wewnętrznych struktur, efektem czego jest tworzenie trójwymiarowych obrazów narządów. TK jest często zalecana, gdy pojawiają się objawy, które mogą sugerować nowotwór, ale może być także stosowana profilaktycznie w przypadkach obciążenia rodzinnego lub innych czynników ryzyka.

Rezonans magnetyczny jest mniej inwazyjnym badaniem niż tomografia i wykorzystuje silne pole magnetyczne i fale radiowe do tworzenia szczegółowych obrazów tkanek miękkich. Ze względu na niższe ryzyko działań niepożądanych rezonans magnetyczny zalecany jest do badań najmłodszych pacjentów oraz tych, którzy wymagają częstej diagnostyki.

Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny wykrywają zmiany już na wczesnym etapie ich rozwoju, jak małe guzy, co zwiększa szanse na efektywność leczenia.

Dla kogo kolonoskopia, cytologia i mammografia?

Kolonoskopia, cytologia i mammografia to badania przeprowadzane profilaktycznie u pacjentów, u których występuje ryzyko pojawienia się danego typu nowotworu oraz profilaktycznie po dosięgnięciu określonego wieku zwiększającego ryzyko wystąpienia nowotworów.

Kolonoskopia polega na wprowadzenie przez odbyt giętkiego urządzenia zakończonego kamerą w celu oceny stanu jelita grubego. Kolonoskopia wykrywa stany przednowotworowe jak polipy oraz ewentualne zmiany nowotworowe. Wykonywanie tego typu badania zaleca się u pacjentów po 50. roku życia co 10 lat, jednak jeśli znajdują się w grupie ryzyka przeprowadzanie kolonoskopii powinno być częstsze.

Mammografia jest podstawowym narzędziem w wykrywaniu raka piersi. Wykorzystuje ona promienie rentgenowskie w celu oceny struktury i wyrycia ewentualnych nieprawidłowości w budowie piersi. Zaleca sę alby kobiety pomiędzy 50., a 69. rokiem życia wykonywały mammografię co dwa lata. W przypadku obciążenia rodzinnego lub obecności mutacji genów BRCA1 i BRCA2 badania mogą być wskazane częściej i powinny być rozpoczęte wcześniej.

Wymaz z szyjki macicy czyli cytologia pozwala na wykrycie stanów przedrakowych, takich jak dysplazja, które mogą przekształcić się w raka szyjki macicy. Znaczenie badania jest istotne gdyż rak szyjki macicy często rozwija się bezobjawowo, a jego wczesne wykrycie pozwala na skuteczne leczenie i zapobiega rozwojowi nowotworu. To co ile wykonuje się cytologię zależy od grupy ryzyka, np. u kobiet zakażonych wirusem HPV cytologię wykonuje się częściej jednak standardem jest cytologia co trzy lata od momentu rozpoczęcia współżycia lub po 25 roku życia.

Kiedy wykonuje się biopsję?

Biopsja pozwala na jednoznaczne określenie typu zmian podejrzanych struktur. Badanie jest inwazyjne i biopsja polega na pobraniu fragmentu tkanki w celu badania histopatologicznego.

Dzięki biopsji można ostatecznie potwierdzić lub wykluczyć nowotwór oraz jego typ. Wyróżnia się kilka rodzajów badania w zależności od miejsca i rodzaju zmiany wśród których wyróżniamy:

• biopsję cienkoigłową,

• biopsję gruboigłową,

• biopsję szczoteczkową,

• biopsję mammotomiczną,

• biopsję wycinkową,

• biopsję stereotaktyczną,

• biopsje otwartą.

W przypadkach zmian przedrakowych, biopsja pozwala ocenić stopień ryzyka ich zezłośliwienia i wdrożyć profilaktyczne leczenie. Przykładowo, biopsja gruboigłowa guza piersi może pomóc ocenić ryzyko raka, co pozwala podjąć decyzję o dalszych działaniach profilaktycznych, takich jak operacja czy monitorowanie.

Badanie PET - na czym polega?

Badanie PET jest badaniem obrazowym wykorzystującym działanie radioznacznika do szczegółowego wykrywania zmian nowotworowych w całym organizmie.

Badanie PET polega na wprowadzeniu do organizmu pacjenta niewielkiej ilości radioaktywnej substancji, w interakcję z którą wchodzą komórki nowotworowe, co widoczne jest na skanach urządzenia.

Precyzyjność  badania PET jest znacząco wyższa niż badań tomografii czy rezonansem magnetycznym. Pozwala na wykrycie nawet małych guzów, które jeszcze nie spowodowały zmian anatomicznych widocznych w innych badaniach obrazowych.

Badanie PET zmazało zastosowanie nie tylko w diagnostyce nowotworów, ale również w ocenie skuteczności leczenia, wykrywaniu ewentualnych przerzutów oraz nawrotów choroby.