Jak stosować probiotyk?

Zastosowanie probiotyków

Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają pozytywny wpływ na zdrowie całego organizmu. Choć suplementacja probiotykami najczęściej kojarzy się nam ze zdrowiem jelit i układu pokarmowego, zwłaszcza po antybiotykoterapii, zastosowanie probiotyków ma o wiele szerszy zakres i wciąż pojawiają się nowe publikacje dotyczące dobroczynnego wpływu bakterii probiotycznych na zdrowie gospodarza oraz tego kiedy brać probiotyk.

Poprawa funkcjonowania układu trawiennego

Probiotyki pomagają w utrzymaniu równowagi mikroflory jelitowej, wspierając trawienie i wchłanianie składników odżywczych. Odpowiedni poziom bakterii probiotycznych wspiera prawidłowe funkcjonowanie jelit oraz ma istotny wpływ na choroby takie jak biegunki poantybiotykowe, infekcyjne lub biegunki podróżnych.  Ponadto niektóre szczepy mogą łagodzić objawy IBS, a także wspomagać terapię wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego-Crohna.

Wsparcie odporności

Probiotyki wspierają odporność poprzez kilka mechanizmów działania, które wpływają na układ immunologiczny zarówno lokalnie, jak i ogólnoustrojowo. Zdrowa mikroflora pomaga trenować układ odpornościowy i tolerować właściwe bodźce, jednocześnie reagując na zagrożenia.

Szczepy te wzmacniają barierę jelitową i zapobiegają przenikania patogenów i toksyn do krwioobiegu. Obecność mikroorganizmów probiotycznych konkuruje z bakteriami chorobotwórczymi, efektem czego jest wydzielanie substancji hamujących wzrost patogenów. Istotnym mechanizmem jest również modulowanie odpowiedzi immunologicznej poprzez stymulowanie komórek układu odpornościowego i wzmacnianie produkcji przeciwciał.

Do szczepów bakterii o udowodnionym wpływie na odporność należą: Lactobacillus rhamnosus GG, Bifidobacterium lactis BB-12, Lactobacillus casei Shirota.

Wsparcie zdrowia psychicznego

Dwukierunkowa komunikacja między jelitami, a układem nerwowym tzw. oś jelita-mózg wpływa na zdrowie psychiczne. Probiotyki wspierające ten obszar nazywa się psychobiotykami.

Szczepy probiotycznych, nie tylko wspierają produkcję neuroprzekaźników, ale także obniżają poziom kortyzolu, przez co ułatwiają lepszą adaptację do stresu i mogą łagodzić jego skutki jak np. problemy ze snem, na który korzystnie wpływa produkcja melatoniny i serotoniny inicjowana przez psychobiotyki.

W przeprowadzonych badaniach klinicznych wykazano, że niektóre szczepy probiotyczne takiej jak Lactobacillus helveticus R0052, Bifidobacterium longum R0175, Lactobacillus rhamnosus JB-1 oraz Bifidobacterium breve CCFM1025 mogą łagodzić objawy depresji, lęku, a także poprawiać ogólną jakość życia.

Zdrowie intymne kobiet

Obecność bakterii probiotycznych jest ważna, nie tylko w układzie pokarmowym, ale także w układzie rozrodczym. Probiotyki produkują kwas mlekowy, który pomaga utrzymać kwaśne środowisko pochwy. Suplementacja szczepami takimi jak  Lactobacillus rhamnosus GR-1, Lactobacillus reuteri RC-14, Lactobacillus crispatus CTV-05 i Lactobacillus acidophilus LA-5 zapobiega infekcjom intymnym, szczególnie grzybicy, waginozie bakteryjnej czy nawrotowym infekcjom dróg moczowych.

Probiotyki ginekologiczne są wskazane także dla kobiet w okresie menopauzy, u których suchość pochwy zwiększa ryzyko podrażnień i infekcji, a szczepy probiotyczne mogą łagodzić te objawy wspomagając kolonizację korzystnej mikroflory.

Wpływ na alergie

Probiotyki mogą zmniejszać objawy alergii i atopii, szczególnie u dzieci, poprzez wspieranie odpowiedzi immunologicznej. U dzieci z alergiami często obserwuje się zaburzoną florę jelitową tzw. dysbiozę. Probiotyki pomagają ją przywrócić do równowagi, co wpływa korzystnie na odporność i tolerancję na alergeny, a suplementacja probiotykami jest często stosowana jako wsparcie leczenia antyhistaminowego.

Szczepy probiotyczne o działaniu przeciwalergicznym to Lactobacillus rhamnosus GG, Bifidobacterium lactis BB-12, Lactobacillus paracasei, Bifidobacterium breve, Lactobacillus fermentum

Jak brać probiotyk?

To jak stosować probiotyk zależy od celu jaki chcemy osiągnąć. Uzupełnienie mikroflory jelitowej jest ważna dla ogólnego stanu naszego organizmu, ale istotne jest także dostarczenie właściwych szczepów porobionych, które mają różne działania.

Probiotyki można zażywać nie tylko podczas antybiotykoterapii, ale także w celu budowania odporności, wsparcia psychicznego czy profilaktycznie w przypadku wrażliwego układu trawiennego lub jako cześć leczenia przewlekłych chorób układu pokarmowego. Dlatego długość i czas suplementacji jest uzależniony od potrzeb pacjenta, a w niektórych sytuacjach suplementacja może być długotrwała.

Probiotyki są dostępne nie tylko w żywności jak jogurty czy kefiry, ale także w suplementach diety takich jak kapsułki, tabletki, proszki, krople czy płyny.  Dokładne dawkowanie zależy od zaleceń producenta, rodzaju preparatu i efektu jaki chcemy osiągnąć. Zazwyczaj jest to jednorazowa porcja w ciągu dnia, którą najlepiej przyjąć na czczo lub około pół godziny przed posiłkiem. Zwiększa to przyswajalność bakterii probiotycznych w żołądku, ze względu na niższą ilość kwasu żołądkowego.

Aby zwiększyć skuteczność probiotyków warto je podawać z produktami zawierającymi prebiotyki czyli pożywkę dla bakterii probiotycznych, a także łączyć z fermentowanymi produktami jak kiszonki, kefiry czy jogurty naturalne, wpierających działanie probiotyku i dostarczających dodatkowych bakterii.

Oprócz podawania probiotyku bezpośrednio z antybiotykiem istnieją pewne przeciwwskazania, które wpływają na skuteczność suplementacji. Probiotyki są wrażliwe na wysokie temperatury, które niszczą żywe kultury bakterii dlatego nie należy ich łączyć z gorącymi napojami i posiłkami. Najlepiej do popicia używać letniej lub chłodnej wody.

Innym elementem, który wpływa niekorzystnie na suplementację probiotykami jest alkohol mający negatywne działanie na mikroflorę jelitową. Podczas kuracji najlepiej unikać spożywania substancji zawierających alkohol i spożywania go w dużych ilościach.

Stosowanie środków przeczyszczających razem z probiotykami osłabia ich działanie. Przyspieszony pasaż jelitowy zmniejsza czas kontaktu z błoną śluzową i usuwa bakterie probiotyczne zanim zaczną działać. Wyjątkiem jest stosowanie leków przeczyszczających jako element leczenia, np. przed endoskopowym badaniem jelit. Wówczas probiotyk podawany jest po wszystkim w celu odbudowy mikroflory.

Probiotyk przed czy po antybiotyku?

Antybiotykoterapia jest leczeniem infekcji bakteryjnych, a jej działanie opiera się na dwóch zasadniczych mechanizmach. Wyróżnia się więc antybiotyki bakteriobójcze i bakteriostatyczne. ‘

Antybiotyki bakteriobójcze zabijają bakterie i prowadzą do ich rozpadu, natomiast antybiotyki bakteriostatyczne nie zabijają bezpośrednio bakterii, ale prowadzą do zahamowania ich wzrostu i namnażania.

Efektem ubocznym w obu przypadkach jest wyjałowienie mikroflory jelitowej, gdyż antybiotyk nie działają wybiórczo i pożyteczne bakterie znajdujące się w naszych jelitach zostają uszkodzone.

Dlatego ważnym działaniem profilaktycznym w trakcie, a także po antybiotykoterapii jest przyjmowanie probiotyków. Jednak aby terapia była najbardziej skuteczna należy wiedzieć o tym jak brać probiotyk w trakcie infekcji bakteryjnej i ile razy dziennie probiotyk przy antybiotyku powinien być zażywany.

Nie ma reguły co do tego czy antybiotyku zażywać przed czy po antybiotyku, jednak należy pamiętać o odstępach czasowych, które powinny wynosić około dwóch godzin przed i po podaniu antybiotyku. Jest to ważne ponieważ przyjmowanie antybiotyku z prebiotykiem nie przyniesie oczekiwanych efektów i antybiotyk zniszczy bakterie probiotyczne gdy zostaną one podane zbyt wcześnie.

Natomiast co do dawkowania probiotyków  podczas antybiotykoterapii, to powinno być ono dostoswane do zaleceń producenta i zazwyczaj wystarczy je zażywać raz dziennie.

Jak długo stosować probiotyk po antybiotyku

Probiotyki są ściśle związane z antybiotykoterapią dlatego należy je suplementować w okresie leczenia, a także po zakończeniu terapii.  Stosowanie ich zgodnie ze schematem zachowania odstępu pomiędzy lekami przeciwbakteryjnymi pomoże odbudować wyjawioną florę jelitową.

Antybiotyki, choć skuteczne w zwalczaniu patogennych bakterii, mają działanie nieselektywne, co oznacza, że niszczą również pożyteczne bakterie zasiedlające przewód pokarmowy człowieka. Zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej może prowadzić do rozwoju biegunek poantybiotykowych, zwiększonej podatności na zakażenia jelitowe, obniżenia odporności, a także zaburzeń trawiennych.

W celu odbudowy mikroflory jelitowej po antybiotykoterapii zaleca się dalsze stosowanie probiotyków, czyli preparatów zawierających żywe mikroorganizmy wykazujące korzystne działanie zdrowotne. Najczęściej rekomendowane szczepy to Lactobacillus rhamnosus GG, Saccharomyces boulardii, Bifidobacterium lactis oraz Lactobacillus plantarum.  To jak długo stosować probiotyk po antybiotyku zależy od cech indywidulanych organizmu, zdolności regeneracyjnych oraz od stosowanego leczenia ale przyjmuje się, że probiotyki należy przyjmować przez minimum 2 do 4 tygodni po zakończeniu antybiotykoterapii, przed posiłkiem, aby zwiększyć ich przeżywalność w kwaśnym środowisku żołądka. Dla uzyskania lepszych efektów warto równocześnie spożywać prebiotyki, które stanowią pożywkę dla dobroczynnych bakterii. Systematyczna probiotykoterapia wspomaga odbudowę mikrobiomu jelitowego, poprawia odporność oraz może zmniejszać ryzyko nawrotów chorób przewlekłych i infekcyjnych.

Probiotyk + prebiotyk- jak stosować?

Probiotyk i prebiotyk to dwie różne substancje, które ze sobą współpracują i mają wpływ na zdrowie jelit. Podstawową różnicą między probiotykiem, a prebiotykiem jest to, że te pierwsze są żywymi mikroorganizmami, które mają korzystny wpływ na zdrowie człowieka, z kolei prebiotyki służą jako pożywka dla pożytecznych bakterii w jelitach. Same w sobie nie są żywymi organizmami, ale pomagają w wzroście i aktywności probiotyków.

Do przykładowych prebiotyków należą inulina, fruktooligosacharydy oraz błonnik pokarmowy.

Włączenie do diety prebiotyków, optymalizuje działanie probiotyków i przedłuża ich trwałość. Prebiotyki można przyjmować z posiłkami, ponieważ są one głównie błonnikiem lub węglowodanami, które nie są trawione przez organizm, a służą jako pożywka dla mikroorganizmów. Spożycie prebiotyku z jedzeniem może wspomóc jego przejście do jelit, gdzie będzie stymulował rozwój bakterii probiotycznych.

Połączenie probiotyków i prebiotyków jest popularnym rozwiązaniem w wielu suplementach diety. Taki produkt, zawierający obie substancje to synbiotyk. Celem synbiotyków jest zapewnienie synergistycznego efektu, który jest korzystniejszy niż stosowanie probiotyków lub prebiotyków oddzielnie.

Dawkowanie synbiotyków wygląda podobnie do stosowania probiotyków, czyli najlepiej je spożywać przed posiłkami i zazwyczaj przyjmuje się je raz lub dwa razy dziennie. Aby synbiotyk działał efektywnie, ważne jest jego regularne stosowanie, a w przypadku tendencji do problemów z trawieniem, wzdęciami, biegunką lub w celu wzmocnienia odporności wskazane jest jego długotrwałe zażywanie.

Bibliografia:

Grzymisławski M.; Dietetyka kliniczna

Wypych J.; Zalecenia dietetyczne dla pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit

Panasiuk A., Kowalińska J.; Mikrobiota przewodu pokarmowego

https://www.nhs.uk/conditions/probiotics/