Co warto wiedzieć o pneumokokach?

Pneumokoki to bakterie odpowiedzialne za poważne choroby, które są szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci. Konsekwencje infekcji pneumokokami może nanieść długofalowe skutki, a w skrajnych przypadkach wywoływać sepsę będącą stenem bezpośredniego zagrożenia życia. Profilaktyczne szczepienia znacząco przyczyniły się do zmniejszenia infekcji wśród najmłodszych.

Pneumokoki - co to?

Pneumokoki to bakterie z gatunku Streptococcus pneumoniae, należące do grupy paciorkowców. Pneumokoki uznawane są za jeden z głównych czynników chorobotwórczych u dzieci, młodzieży i dorosłych.

Ze względu na to gdzie znajdują się pneumokoki, odpowiadają one głównie za infekcje dróg oddechowych. Środowiskiem, w którym występują jest nosogardziel i górne drogi oddechowe, a w związku z ich łatwym rozprzestrzenianiem często przenoszą się  drogą kropelkową zakażając inne osoby. Szczególnie ważne jest to, że u nosiciela pneumokoków mogą nie występować żadne objawy chorobowe.

Diagnostyka zakażeń pneumokokowych obejmuje badania mikrobiologiczne, takie jak posiew krwi, płynów ustrojowych lub wymazów z dróg oddechowych. Leczenie polega przede wszystkim na stosowaniu antybiotyków, jednak rosnąca oporność pneumokoków na niektóre z tych leków stanowi poważne wyzwanie dla medycyny.

Dlaczego pneumokoki są groźne?

Pneumokoki mogą prowadzić do poważnych komplikacji i powikłań, które w skrajnych przypadkach mogą nieść śmiertelne konsekwencje.

Zakażenie pneumokokami jest niebezpieczne dla niemowląt i innych osób o obniżonym poziomie odporności. Grupy ryzyka, które są narażone na ciężki przebieg infekcji to także osoby w podeszłym wieku, szczególnie seniorzy po 65. roku życia, u których układ odpornościowy jest osłabiony. Pacjenci chorujący na choroby przewlekłe, które wpływają na wydajność układu immunologicznego jak cukrzyca, schorzenia nerek czy z przewlekła obturacyjna choroba płuc są również narażeni na ciężki przebieg infekcji.

Dzieci poniżej 5. roku życia są najbardziej narażone na powikłania związane z zakażeniem pneumokokami. Ich układ odpornościowy jest jeszcze niedojrzały, a pneumokoki stanowią jedną z głównych przyczyn zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenia płuc w tej grupie wiekowej.

Leczenie pneumokoków w trakcie trwającej infekcji polega na stosowaniu antybiotykoterapii. Niestety bakterie te zdołały rozwinąć oporność na wiele substancji leczniczych w związku z czym terapia jest szczególnie trudna.

Jak wygląda zakażenie pneumokokami?

Przebieg zakażenia pneumokokami w początkowym okresie choroby przypomina typowe infekcje górnych dróg oddechowych. Kolonizująca się bakteria wywołuje takie objawy jak katar, podwyższona temperatura, ból pleców, kaszel, a nawet wysypka i świąd skóry.

Pneumokokowe zapalenie płuc jest kolejnym stadium choroby, które pojawia się wskutek rozprzestrzeniania się bakterii po organizmie. Zapalenie płuc wywołane przez pneumokoki jest ciężkim stanem, który charakteryzuje się dusznością, bólem w klatce piersiowej i nasilonym kaszlem z odkrztuszaniem wydzieliny. Większość pacjentów na tym etapie wymaga hospitalizacji.

Objawy neurologiczne wywołane przez pneumokoki występują wskutek zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Pacjenci powinni zwrócić uwagę na symptomy takie jak sztywność karku, światłowstręt, gwałtowne bóle głowy, gibkość kończyn oraz zaburzenia funkcji poznawczych.

Sepsa to najcięższe powikłanie zakażeń pneumokokami. Sepsa rozwija się wskutek przedostanie się bakterii do krwioobiegu i nadmiernej odpowiedzi zapalnej organizmu na obecność patogenów we krwi. Gwałtowna reakcja zapalna może prowadzić do uszkodzenia tkanek, niewydolności narządów i w konsekwencji nawet do śmierci.

Powikłania pneumokoków

Zakażenie i przejście infekcji wywołanej pneumokokami niezwykle obciąża organizm pacjenta i może prowadzić do długofalowych i poważnych powikłań, które znacząco obniżają jakość życia pacjentów.

Powikłania neurologiczne są najczęściej występująca grupą powikłań po przejściu infekcji wywołanej pneumokokami. Pacjenci cierpią za ubytek słuchu, który może być częściowy jednak, szczególnie wśród najmłodszych pacjentów, może dojść nawet do całkowitej utraty słuchu. Zburzenie funkcji poznawczych oraz problemy z koordynacją to kolejne powikłania po przejściu pneumokoków. U dzieci zaobserwowano także problemy z rozwojem mowy, opóźnienia w rozwoju, upośledzenia umysłowe, a nawet epizody padaczki.

W przypadku ciężkiego zapalenia płuc wywołanego przez pneumokoki, może dojść do uszkodzenia miąższu płucnego, co prowadzi do przewlekłej niewydolności oddechowej. W niektórych przypadkach infekcja pneumokokowa może spowodować powstanie ropnia, czyli nagromadzenia ropy w płucach lub jamie opłucnej, co wymaga długotrwałego leczenia, a czasem interwencji chirurgicznej.

Pneumokoki mają wpływ na układ krążenia i uszkodzenia mięśnia sercowego. Trwała niewydolność mięśnia sercowego będąca powikłaniem zakażenia pneumokokami przejawia się w uszkodzeniach zastawek serca spowodowanych zapaleniem wsierdzia.

Powikłania po zakażeniach pneumokokowych mogą również przyczynić się do rozwoju przewlekłej choroby nerek, która wpływa na ogólną kondycję organizmu. W przypadku ciężkich zakażeń i sepsy może dojść do ostrej niewydolności nerek, która często wymaga dializoterapii.

W przypadkach ciężkiej sepsy, zwłaszcza gdy dojdzie do rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), może wystąpić niedokrwienie kończyn. Skutkiem tego może być martwica tkanek, która czasem wymaga amputacji kończyny.

Jak wygląda profilaktyka leczenia pneumokoków?

Skuteczna profilaktyka jest niezbędna do ograniczenia rozprzestrzeniania się i zmniejszenia zachorowalności oraz śmiertelności związanej z infekcjami wywołanymi przez pneumokoki.

Szczepionka na pneumokoki

Najważniejszym elementem profilaktyki jest szczepienie przeciw pneumokokom. Istnieją dwa główne typy szczepionek przeciwko pneumokokom: PCV (szczepionka pneumokokowa skoniugowana) i PPSV (szczepionka pneumokokowa polisacharydowa). PCV jest zazwyczaj podawana dzieciom poniżej 2. roku życia oraz osobom z grupy ryzyka, takim jak osoby starsze czy z osłabionym układem odpornościowym. PPSV jest stosowana u dorosłych i osób z podwyższonym ryzykiem powikłań pneumokokowych. Szczepienia te skutecznie zmniejszają ryzyko zachorowania na infekcje pneumokokowe i są kluczowym narzędziem w zapobieganiu epidemiom.

Oprócz szczepień, ważne jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny. Regularne mycie rąk, unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi oraz stosowanie zasady "zakrywania ust i nosa podczas kaszlu i kichania" to proste, ale skuteczne metody zapobiegania rozprzestrzenianiu się bakterii. W miejscach publicznych, takich jak szkoły czy przedszkola, warto wprowadzać i promować te zasady wśród dzieci i personelu.

Czy pneumokoki można wyleczyć?

Kolejnym aspektem profilaktyki jest wczesne wykrywanie i leczenie zakażeń pneumokokowych. Regularne badania kontrolne oraz szybka reakcja na pierwsze objawy choroby, takie jak gorączka, kaszel, ból gardła czy duszność, mogą zapobiec poważniejszym komplikacjom. Leczenie antybiotykami powinno być przepisane i monitorowane przez lekarza, aby zapewnić skuteczność terapii i zapobiec rozwojowi oporności bakterii na leki.

Odpowiednie warunki zdrowotne i żywieniowe również odgrywają ważną rolę w profilaktyce. Zdrowa dieta bogata w witaminy i minerały wspomaga układ odpornościowy, a odpowiednia wentylacja pomieszczeń zmniejsza ryzyko zakażeń.