Co trzeba wiedzieć o nadczynności tarczycy?

Na całym świecie na nadczynność tarczycy choruje wiele osób, zarówno dorosłych, jak i dzieci. Jest to choroba, podczas której tarczyca produkuje nadmierne ilości hormonów, co prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu wielu układów w organizmie. Nieleczona nadczynność tarczycy może powodować poważne konsekwencje zdrowotne, dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie.

Na nadczynność tarczycy najbardziej narażone są osoby z predyspozycjami genetycznymi, zwłaszcza te, które mają w rodzinie osoby chorujące na schorzenia tarczycy. Nadczynność częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, a ryzyko wzrasta po 40. roku życia.

Jakie są objawy nadczynności tarczycy?

Nadczynność tarczycy, czyli nadmiar hormonów tarczycy wpływa na funkcjonowanie wielu układów w organizmie. Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów jest uczucie ciągłego zmęczenia, mimo braku wysiłku fizycznego. Osoby z nadczynnością tarczycy mogą odczuwać nadmierną nerwowość i niepokój, co prowadzi do problemów ze snem, a nawet bezsenności. Występuje również nadmierna potliwość, która nie jest związana z aktywnością fizyczną ani temperaturą otoczenia. Kolejnym częstym objawem jest utrata masy ciała mimo zwiększonego apetytu.

Szybki metabolizm powoduje również przyspieszenie akcji serca, czyli tachykardię, która może wywołać uczucie kołatania serca. U niektórych osób mogą występować zaburzenia miesiączkowania, a u mężczyzn problemy z potencją. Nadczynność tarczycy może również prowadzić do drżenia rąk i trudności w koncentracji. Charakterystycznym objawem są także wytrzeszcz oczu oraz zwiększona wrażliwość na ciepło. W niektórych przypadkach mogą pojawić się problemy z trawieniem, takie jak biegunki. Osoby cierpiące na tę chorobę często mają również problemy ze skórą, jest ona cienka, przetłuszczona i nadmiernie ciepła. W zaawansowanych przypadkach nadczynności tarczycy, pacjenci mogą zauważyć powiększenie tarczycy, nazywane wolem nadczynnym. Innym objawem jest osłabienie mięśni, szczególnie w obrębie kończyn dolnych, co może powodować trudności w chodzeniu.

Jakie mogą być przyczyny nadczynności tarczycy?

Jedną z głównych przyczyn nadczynności tarczycy może być choroba Gravesa-Basedowa. To schorzenie autoimmunologiczne, w którym układ odpornościowy atakuje tarczycę, powodując jej nadmierną aktywność. Kolejną przyczyną mogą być wole guzkowe toksyczne, czyli guzy tarczycy, które samodzielnie produkują hormony, niezależnie od sygnałów z organizmu. Wole wieloguzkowe mogą prowadzić do stopniowego wzrostu poziomu hormonów tarczycy i rozwoju nadczynności. Czasami nadczynność tarczycy może wystąpić po zapaleniu tarczycy, zwłaszcza po chorobach wirusowych, takich jak przeziębienie.

Nadczynność tarczycy może być też powikłaniem po terapii jodem radioaktywnym stosowanej w leczeniu innych chorób. Czynniki genetyczne również odgrywają rolę, co oznacza, że osoby u których w rodzinie wystąpiły choroby tarczycy są bardziej narażone na rozwój nadczynności. 

Innymi przyczynami jest też nadmierne spożycie jodu, na przykład z suplementów diety oraz niektóre leki, które mogą wpływać na funkcjonowanie tarczycy. Rzadziej nadczynność tarczycy może być wynikiem guza przysadki mózgowej, który produkuje nadmierne ilości hormonu stymulującego tarczycę (TSH). Zaburzenia hormonalne, stres, a także inne choroby autoimmunologiczne mogą również prowadzić do rozwoju nadczynności tarczycy.

Jakie badania wskazują na nadczynność tarczycy?

Badania diagnostyczne nadczynności tarczycy opierają się głównie na ocenie poziomu hormonów tarczycy we krwi. Kluczowym badaniem jest pomiar poziomu TSH, czyli hormonu tyreotropowego produkowanego przez przysadkę mózgową. TSH odpowiada za regulowanie produkcji hormonów przez tarczycę, gdy jego poziom jest zbyt niski, oznacza to, że tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów. Normy TSH zazwyczaj mieszczą się w przedziale 0,4–4,0 mIU/L. U osób z nadczynnością tarczycy poziom TSH jest zazwyczaj obniżony poniżej normy, ponieważ przysadka mózgowa stara się zahamować nadprodukcję hormonów przez tarczycę.

Oprócz TSH, istotne jest także oznaczenie poziomu wolnych hormonów tarczycy: FT3 (trójjodotyroniny) oraz FT4 (tyroksyny). W przypadku nadczynności tarczycy poziomy tych hormonów są zazwyczaj podwyższone, co potwierdza diagnozę. W niektórych przypadkach wykonuje się również badanie poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych, zwłaszcza w sytuacjach podejrzenia choroby Gravesa-Basedowa. 

Badanie obrazowe, takie jak USG , może pomóc w ocenie struktury gruczołu, wykrywając obecność guzków lub powiększenia tarczycy. Scyntygrafia tarczycy, czyli badanie izotopowe, pozwala ocenić, w jakim stopniu tarczyca pochłania jod, co może być pomocne w diagnozowaniu przyczyn nadczynności. W przypadkach bardziej skomplikowanych stosuje się rezonans magnetyczny przysadki mózgowej, aby wykluczyć obecność guzów.

Czy możliwe jest leczenie nadczynności tarczycy?

Leczenie nadczynności tarczycy obejmuje kilka metod w zależności od przyczyny oraz zaawansowania choroby. Jedną z najczęściej stosowanych terapii są leki przeciwtarczycowe, takie jak tiamazol lub propylotiouracyl, które hamują produkcję hormonów tarczycy. Leki te zazwyczaj przynoszą poprawę po kilku tygodniach stosowania, ale wymagają regularnej kontroli poziomu hormonów we krwi, aby unikać zarówno niedoczynności, jak i nadczynności. W niektórych przypadkach stosuje się również leki beta-blokery, które łagodzą objawy takie jak przyspieszona akcja serca, drżenie rąk czy nadmierna nerwowość.

Drugą metodą leczenia jest radioaktywny jod, który niszczy komórki tarczycy produkujące hormony, co prowadzi do zmniejszenia aktywności tarczycy. Zabieg ten jest bezpieczny i skuteczny, jednak może prowadzić do rozwinięcia się niedoczynności tarczycy, co wymaga dalszej suplementacji hormonów tarczycy. 

Trzecim sposobem jest leczenie chirurgiczne, które polega na usunięciu części lub całości tarczycy (tyreoidektomia). Operacja jest zazwyczaj zalecana w przypadkach, gdy inne metody leczenia są nieskuteczne lub gdy tarczyca jest znacznie powiększona. Po operacji pacjenci często wymagają suplementacji hormonów tarczycy do końca życia.

Czym może grozić nieleczona nadczynność tarczycy?

Nieleczona nadczynność tarczycy może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, które mogą znacząco wpłynąć na jakość życia. Jednym z najpoważniejszych powikłań jest tzw. przełom tarczycowy, czyli nagłe nasilenie objawów choroby, które może być zagrożeniem dla życia. Przełom tarczycowy charakteryzuje się gwałtownym wzrostem temperatury ciała, przyspieszoną akcją serca, a nawet zaburzeniami świadomości. Nadczynność tarczycy może również prowadzić do poważnych problemów z sercem, takich jak migotanie przedsionków, które zwiększa ryzyko udaru mózgu.

Długotrwały nadmiar hormonów tarczycy może prowadzić do osłabienia kości i rozwoju osteoporozy, co zwiększa ryzyko złamań. Nieprawidłowy metabolizm wpływa także na układ pokarmowy, powodując problemy z wchłanianiem składników odżywczych, co może prowadzić do niedożywienia. U kobiet nadczynność tarczycy może powodować zaburzenia miesiączkowania i trudności w zajściu w ciążę. Nieleczona choroba może prowadzić także do problemów ze zdrowiem psychicznym, takich jak stany lękowe czy depresja.