Niedobór witaminy D: objawy, skutki, suplementacja

Witamina D pełni wiele kluczowych funkcji dla naszego zdrowia wspierając układ kostny, odpornościowy i nerwowy, a także wpływając na pracę serca i naczyń krwionośnych. Mimo jej ogromnego znaczenia, niedobory witaminy D są powszechne, zwłaszcza w krajach o umiarkowanym klimacie.

Co powoduje niedobór witaminy D?

Witamina D odgrywa niezwykle istotną rolę dla zdrowia całego organizmu, a jej niedobór może nieść konsekwencje wieloukładowe.

Zapotrzebowanie na witaminę D u ludzi jest pokrywane w części z syntezy własnej, jednak do pełnego zaopatrzenia niezbędne jest dostarczenie jej w formie zewnętrznej. Cechą witaminy D jest to, że jest ona syntezowana w naszej skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Ma to wypływ na jej poziom związany z porą roku. W miesiącach letnich, kiedy słońce jest wysoko na niebie, produkcja witaminy D jest najefektywniejsza, natomiast jesień i zima to miesiące kiedy jej poziom w naszym organizmie znacznie się zmniejsza.

To co powoduje niedobór witaminy D to także dieta. Ze względu na wysoką zawartość tego składnika w produktach odzwierzęcych, na niedobory witaminy D narażeni są szczególnie weganie.

Należy nadmienić, że dostarczenie jej do organizmu do dopiero początek drogi wchłaniania, gdyż przekształcanie witaminy D do aktywnej postaci następuje dwuetapowo, w wątrobie, a następnie w nerkach. Suplementacja witaminą D wskazana jest więc w przypadku chorób wątroby, hipokalcemii związanej z niedoczynnością gruczołów przytarczycowych, u osób z upośledzeniem wchłaniania jelitowego oraz u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek.

Na problemy związane z niedoborem witaminy D cierpią także osoby otyłe, gdyż magazynuje się ona w tkance tłuszczowej przez co ograniczone jest jej uwalnianie do krwioobiegu. Niskie stężenie witaminy D wpływa także na rozwój chorób metabolicznych związanych z nadwagą.

Za niski poziom witaminy D mogą być odpowiedzialne niektóre leki, obniżające stopień jej wchłaniania, dlatego osoby przyjmujące kortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe oraz leki na cholesterol powinny regularnie monitorować poziom witamin i rozważyć ich suplementację jeśli jest to konieczne.

Wiek także odgrywa istotną rolę i wpływa na deficyty witaminy D. Zarówno osoby starsze jak niemowlęta i małe dzieci mogą odczuć skutki braku tej witaminy co związane jest ze zmniejszonym wchłanianiem składników odżywczych u osób w podeszłym wieku, a także wzmożonym zapotrzebowaniem na kalcyferol u niemowląt i małych dzieci.

Niedobór witaminy D- objawy

Zapotrzebowanie na witaminę D zależy od wieku, masy ciała i stylu życia jaki prowadzimy, które mogą mieć wpływ na niedobór witaminy D. Objawy braku tego składnika niosą poważne skutki dlatego przyjmuje się, że niemowlęta powinny zażywać 10 µg/dzień, a dzieci do 12 miesiąca życia nawet 15 µg/dzień. Poziom ten zwiększa się i po 1. roku życia i dzieci powinny dobowo dostawać 15-25 µg w zależności od ekspozycji na słońce.

Dorośli i dzieci powyżej 5. roku życia powinni rozważyć suplementację witaminą D w dziennej dawce 10 µg uwzględniając jej ilość dostarczaną w diecie.

Objawy niedoboru witaminy D mogą mieć charakter wieloukładowy, a najczęstszym symptomem braku tego składnika są bóle kości i stawów, osłabienie i skurcze mięśni, a także zwiększone ryzyko złamań.

Poziom witaminy D jest ściśle związany z funkcjonowaniem układu odpornościowego, a częste, przeciągające się infekcje mogą być związane z jej deficytami. Symptomem niskiego poziomu witaminy D często są także problemy skórne oraz wolniejsze gojenie się ran i uszkodzeń skóry.

Rola witaminy D w metabolizmie energetycznym wpływa na uczucie zmęczenia i osłabienia, zdrowie mięśni i funkcjonowanie układu nerwowego. Niedobór witaminy D – objawy neurologiczne mogą więc obejmować problemy z koncentracją, zawroty głowy i obniżony nastrój. Niektóre osoby odczuwają problemy z koncentracją i pamięcią, a także obniżony nastrój, drażliwość, a nawet problemy psychiczne.

Rola witaminy D w stymulacji wzrostu komórek związana jest z kondycją skóry i włosów, a jej brak może indukować procesy zapalne i immunologiczne w obrębie mieszka włosowego, efektem czego jest zwiększone wypadanie włosów.

Skutki niedoboru witaminy D

Skutki niedoboru witaminy D mogą przejawiać się zaburzeniem funkcjonowania różnych układów i odbijać się zarówno na zdrowiu psychicznym jak i fizycznym. Zbyt niski poziom tego składnika może prowadzić od problemów psychicznych i być związany z występowaniem depresji, stanów lękowych i innych problemów zdrowia psychicznego.

Konsekwencje hipowitaminozy  D to symptomy wskazujące odwapnienie i rozmiękczenie kości prowadzące do osteoporozy. Osteoporoza jest chorobą przewlekłą, która charakteryzuje się spadkiem gęstości mineralnej kości. Szczególnie narażone są osoby starsze i kobiety w okresie menopauzy, gdzie niedobór witaminy D wpływa na niedostateczne wchłanianie wapnia, który organizm zaczyna pobierać z kości prowadząc do ich osłabienia.

Skutki niedoboru witaminy D obejmują próchnicę i inne choroby zębów. Osłabienie i demineralizacja szkliwa jest cechą charakterystyczną przy barakach witamin, szczególnie tych, które regulują wchłanianie wapnia i fosforu. W skrajnych przypadkach u małych dzieci może dojść do problemów i nieprawidłowego wyrzynania się zębów.

Położne i pediatrzy kładą szczególny nacisk na suplementację witaminy D u niemowląt, ponieważ jej brak jest czynnikiem prowadzącym do krzywicy, która charakteryzuje się osłabieniem i deformacjami kości wywołanymi osłabioną mineralizacją kośćca.

Witamina D wpływa na syntezę białek mięśniowych, a jej niedobór może porwadzić do upośledzenia połączeń nerwowo-mięśniowych, co objawia się zmęczeniem, drżeniem rąk i osłabieniem mięśni oraz bywa przyczyną problemów z chodzeniem i utrzymywaniem równowagi. Często obserwuje się przewlekle bóle występujące bez wyraźnej przyczyny mylone z fibromialgią.

Coraz częściej wiąże się wpływ nierobów witaminy D na choroby neurodegeneracyjne. Badania dowodzą, że u osób, których dieta jest uboga w ten składnik, częściej można zauważyć występowanie choroby Alzheimera, Parkinsona czy stwardnienia rozsianego.

Niedobór witaminy D ma istotny wpływ na układ krążenia i może zwiększać ryzyko rozwoju wielu chorób sercowo-naczyniowych. Skutki braku witaminy D mogą przejawiać się nadciśnieniem, miażdżycą, niewydolnością serca i zwiększonym ryzykiem zawału.

Deficyty witaminy D to także częste infekcje wynikające z obniżonej odporności. Badania pokazują, że osoby z niskim poziomem witaminy D częściej chorują na infekcje sezonowe i mogą ciężej przechodzić COVID-19 oraz grypę. Dlatego warto dbać o jej prawidłowy poziom poprzez dietę, ekspozycję na słońce i suplementację, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.

Źródła witaminy D

Witaminę D możemy dostarczyć do naszego organizmu nie tyko poprzez suplementację i dietę, ale także wskutek ekspozycji na promieniowanie słoneczne gdzie jej wytwarzanie odbywa się poprzez syntezę skórną. W okresie jesienno-zimowym, jej produkcja pod wpływem promieniowania UVB jest ograniczana, co powoduje niedobór witaminy D, dlatego warto stosować dietę bogatą w składniki będące jej źródłem, a także uzupełniać deficyty witaminowe stosując suplementy diety.

Suplementacja jest wskazana także  u osób przestrzegających dietę wegańską i wegetariańską. Dzieje się tak ze względu na trudności z dostarczaniem odpowiedniej ilości witaminy D poprzez swoją dietę. Główne naturalne źródła witaminy D to produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak ryby, mięso i nabiał. Weganie wykluczają wszystkie te produkty, a wegetarianie ograniczają ich spożycie. Chociaż niektóre grzyby mogą zawierać witaminę D2, jest ona mniej efektywna w podnoszeniu poziomu witaminy D we krwi niż witamina D3, która pochodzi głównie z produktów zwierzęcych.

Główne źródła witaminy D to:

• Tłuste ryby morskie: łosoś, śledź, makrela, sardynki.
• Produkty zwierzęce: żółtko jaj, wątróbka wołowa i wieprzowa.
• Nabiał: pełne mleko, jogurty, sery dojrzewające, masło.
• Grzyby jak pieczarki i boczniaki
• Produkty spożywcze wzbogacane witaminą D.

Wybierając produkty z witaminą D przede wszystkim, należy upewnić się, że suplement zawiera witaminę D3 (cholekalcyferol), która jest bardziej skuteczna w podnoszeniu poziomu witaminy D w organizmie niż witamina D2 (ergokalcyferol). Dobrym wyborem są preparaty, posiadające certyfikaty jakości i są produkowane przez renomowane firmy farmaceutyczne, co gwarantuje ich skuteczność i bezpieczeństwo. Ważne jest również, aby sprawdzić, czy suplement zawiera olej, ponieważ witamina D3 jest rozpuszczalna w tłuszczach, co poprawia jej wchłanianie. Na rynku dostępne są zarówno tabletki, kapsułki żelowe jak i suplementy w formie kropli, co sprawdzi się u osób mających problemy z połykaniem tabletek jak i u małych dzieci, gdzie kroplomierz nie tylko ułatwia formę podania suplementu, ale także pozwala na odmierzenie dokładnej dawki odpowiedniej dla wieku i wagi dziecka.

Dawkowanie suplementu powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb, dlatego warto wybierać produkty o różnych stężeniach, aby łatwiej dopasować  właściwą dawkę witamy D. Dobrze jest również zwrócić uwagę na dodatkowe składniki, takie jak witamina K2, która współpracuje z witaminą D3, wspomagając zdrowie kości i układu krążenia.

Bibliografia:

Janicki S., Fiebig A., Sznitowska M.; Farmacja Stosowana

Wieczorek- Chełmińska Z.; Zasady żywienia i dietetyka stosowana

Ziemniański Ś., Budzyńska- Topolowska J.; Postawy naukowe wegetarianizmu. Żywienie człowieka