Wahania wagi – przyczyny i objawy

Normalną sytuacją jest to, że nasza waga może się zmieniać. O ile nie są to gwałtowane zmiany, a przyrost wagi lub jej spadek nie jest znaczący, nie powinniśmy się niepokoić. Jeśli jednak masa naszego ciała gwałtownie spada lub zauważmy jej przyrost, mimo tego że styl życia, który prowadzimy się nie zmienił warto przeprowadzić diagnostykę, w celu wykluczenia ewentualnych chorób, które mogą być tego przyczyną.

Jakie wahania wagi są w normie?

Niewielkie zmiany masy ciała nie powinny budzić naszego niepokoju a to jakie wahania wagi są w normie zależy od wielu czynników związanych z naszym stylem życia. Waga dorosłej osoby może się zmieniać nawet 1-2 kg w ciągu doby, co jest spowodowane różnicami poziomu wody w organizmie, który jest zależny od spożycia soli, cukru czy alkoholu, a także od intensywności aktywności fizycznej. Przykładem tego jest intensywny wysiłek podczas treningu, kiedy nasz organizm może stracić znaczne ilości płynów poprzez pot, co chwilowo obniża wagę. Z kolei spożycie słonych posiłków może prowadzić do zatrzymania wody, co skutkuje wzrostem wagi na krótki czas.

Innym czynnikiem wpływającym na wagę są procesy trawienne. Przyjęcie obfitego posiłku zwiększy tymczasowo naszą masę ciała, jednak nie jest to związane z przyrostem tkanki tłuszczowej.

Choroby których sygnałem jest przybieranie na wadze dotykają kobiet w okresie rozrodczym, co związane jest z układem hormonalnym. W czasie cyklu menstruacyjne waga może się zmieniać nawet 2-3 kilogramy. Jest to efektem retencji wody i zmiany apetytu. Analogiczna sytuacja odnosi się do mężczyzn, u których zaobserwowano zmiany poziomu kortyzolu lub innych hormonów stresu.

Długoterminowe wahania wagi w ciągu roku także nie powinny być przyczyną zmartwień, zwłaszcza jeśli jest to związane ze zmianami w codziennej diecie i zmniejszaniem lub zwiększeniem codziennej aktywności. Natomiast jeśli zmiana masy ciała w ciągu miesiąca wynosi więcej ni 5% naszej wagi warto skonsultować się z lekarzem w celu wykluczenia problemów zdrowotnych.

Warto także pamiętać, że niektóre leki mogą szybkie tycie lub spadek masy ciała. Przykładem są leki sterydowe, leki na cukrzycę, tabletki antykoncepcyjne lub inne środki hormonalne, a także duża cześć leków psychotropowych.

Jakie choroby wpływają na wahania wagi?

Tak samo jak przyrost i utrata masy ciała mogą prowadzić do wystąpienia wielu schorzeń, tak samo nieprawidłowe wahania wagi mogą być objawem problemów zdrowotnych.

Choroby wpływające na zmianę naszej wagi mogą dotyczyć układu hormonalnego, procesów metabolicznych, a także mogą być efektem upośledzenia zdolności organizmu do przetwarzania energii, a ich skutki często zależą od indywidualnych predyspozycji pacjenta oraz stopnia zaawansowania schorzenia.

Oprócz zaburzeń wieloukładowych, poważnym problemem są zaburzenia psychiczne jak anoreksja czy bulimia. Oba te stany są niebezpieczne dla zdrowia, a w skrajnych przypadkach mogą zagrażać życiu. Zarówno bulimię jak i anoreksję cechują zaburzenia odżywiania, których objawem jest gwałtowna i szybka utrata wagi.

Ważne jest, aby zwrócić uwagę na inne objawy towarzyszące wahaniom wagi, takie jak zmęczenie, zmiany apetytu czy problemy z koncentracją. Jeśli wahania wagi są niepokojące lub niezwykle duże, warto skonsultować się z lekarzem, który może przeprowadzić odpowiednie badania i postawić diagnozę.

Choroby, których sygnałem jest przybieranie na wadze

Choć do nadwagi lub otyłości najczęściej przyczynia się nieprawidłowy styl życia obejmujący złą dietę i niski poziom aktywności fizycznej, to istnieją schorzenia zaburzające metabolizm i przyczyniające się do zwiększenia masy ciała.

Zaburzenia hormonalne

Zaburzenia hormonalne u kobiet prowadzące do zwiększonego poziomu androgenów, insulinooporności i gromadzenia tłuszczu, głównie w okolicach brzucha to typowe cechy PCOS jednak nie tylko to schorzenie może być przyczyną nadmiernego przyrostu masy ciała.

Zarówno mężczyźni jak i kobiety cierpią na problemy z tarczycą. Choroby endokrynologiczne wpływające na niedobór hormonów tarczycy spowalniają metabolizm, zmniejszają spalanie kalorii i powodują odkładanie się tkanki tłuszczowej, dlatego pacjenci zauważają u siebie tycie bez powodu co z reguły jest pierwszym objawem z którym udają się do lekarza.  Z kolei hipogonadyzm to problem dotyczący mężczyzn. Schorzenie to przejawia się zbyt niskim poziomem testosteronu i może prowadzić do zmniejszenia masy mięśniowej i zwiększenia tkanki tłuszczowej.

Cechy otyłości łączą się często z zespołem Cushinga czyli schorzeniem związanym z nadmiernym poziomem kortyzolu.  Zbyt wysoki poziom hormonu stresu powoduje odkładanie tłuszczu, zwłaszcza w okolicach brzucha, karku i twarzy.

Choroby metaboliczne

Choroby metaboliczne jak insulinooporność mogą być zarówno przyczyną jak i skutkiem otyłości. Cukrzyca typu 2 to stan kiedy organizm staje się mniej wrażliwy na insulinę, efektem czego jest gromadzenie tłuszczu i trudności w jego spalaniu.

Inna chorobą metaboliczną przyczyniająca się do odkładania tłuszczu jest hiperlipidemia czyli stan podwyższonego poziomu tłuszczu i trójglicerydów we krwi.

Choroby genetyczne

Niektóre rzadkie schorzenia genetyczne, takie jak zespół Pradera-Williego czy zespół Bardeta-Biedla, mogą powodować nadwagę. Mutacje genowe objawiają się niekontrolowanym apetytem, zaburzeniem odczuwania sytości, a także innymi zaburzeniami hormonalnymi, efektem których jest  nadwaga i otyłość.

Problemy neurologiczne i psychiczne

Niektóre uszkodzenia mózgu, szczególnie podwzgórza odpowiadającego za kontrolę apetytu i metabolizm, mogą prowadzić do niekontrolowanego objadania się i otyłości.

Depresja i zaburzenia lękowe to choroby, którym często towarzyszy emocjonalne jedzenie i skłonność do spożywania wysokokalorycznych pokarmów.

Kiedy utrata wagi powinna niepokoić?

Utrata masy ciała, w niektórych przypadkach jest jednym z objawów poważnych schorzeń, szczególnie w przypadkach kiedy jest nagła i niezamierzona, a także towarzyszą jej inne objawy jak osłabienie, przewlekłe zmęczenie czy zmiany skórne. Warto także skupić się na przyczynach deficytu kalorycznego spowodowanego utratą apetytu.

Choroby układu pokarmowego wpływające na chudnięcie

Celiakia jest chorobą układu pokarmowego. U pacjentów występują zaburzenie związane z nietolerancją glutenu, czuli białka występujące w produktach zbożowych zawierających pszenicę, owies, jęczmień i żyto. Nietolerancja glutenu może porwadzić do problemów z wchłanianiem składników odżywczych efektem czego jest spadek masy ciała.

Choroba Leśniwskiego-Crohna zwykle jest związana z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Schorzenie to charakteryzuje się problemami z dolnym odcinkiem układu pokarmowego i objawia się bólem, oraz zmianami w cyklu wypróżnień. Naprzemienne zaparcia i biegunki przyczyniają się do utraty wagi i zaburzeń elektrolitowych.

Zespól jelita drażliwego. Podobnie jak w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna, pacjenci z IBS cierpią na kłopoty jelitowe. Choć spadek wagi nie jest w tym przypadku charakterystycznym objawem, to niektórzy chorzy mają trudności z jej utrzymaniem w wyniku zbyt restrykcyjnej diety i zaburzeń rytmu wypróżnień.

Choroby hormonalne wpływające na spadek wagi

Nadczynność tarczycy. Zbyt intensywna praca tarczycy powoduje nagłe chudnięcie u mężczyzn jak i u kobiet. Zwiększona produkcja hormonów tarczycy przyspiesza metabolizm w związku z czym powoduje chudnięcie. Przyczyny są na tyle poważne, że dochodzi do utraty wagi mimo zwiększonego apetytu.

Cukrzyca typu 1. W tej chorobie organizm ma trudności z wykorzystywaniem glukozy co rekompensuje spalaniem tłuszczu i mięśni w celu pozyskania energii.

Choroba Addisona jest związana niedoczynnością nadnerczy powodującą osłabienie, zmęczenie, nudności i spadek wagi. Jednak pacjenci z tym schorzeniem są także częściej narażeni na otyłość spowodowaną farmakoterapią opierająca się na sterydach.

Chudniecie w chorobach nowotworowych

Pacjenci onkologiczni często cierpią na niedowagę występującą głównie w zaawansowanym stadium choroby. Nagłe chudnięcie jest natomiast jednym z pierwszych objawów nowotworów związanych z układem trawiennym jak rak przełyku, żołądka, trzustki oraz rak jelita grubego. Lecenie onkologiczne jak chemio i radioterapia dodatkowo pogłębiają problem wywołując u pacjentów brak apetytu oraz nudności.

Spadek wagi w chorobach psychicznych

Bulimia charakteryzuje się niekontrolowanymi napadami objadania się i późniejszym prowokowaniem wymiotów. Niekiedy chorzy stosują w nadmiernych ilościach środki przeczyszczające. Bulimia jest niebezpieczna gdyż prowadzi do wyniszczenia organizmu, podrażnień przełyku, żołądka i śluzówki jamy ustnej. U pacjentów obserwuje się problemy stomatologiczne, a także zaburzona zostaje równowaga elektrolitowa.

Anoreksja to poważna choroba objawiająca się nieadekwatnym postrzeganiem własnej masy ciała. Pacjenci często głodzą się przyjmując niedostateczną ilość kalorii. Anoreksja może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak niedożywienie, osłabienie mięśni, problemy z sercem, osteoporoza, a nawet śmierć. Leczenie anoreksji zazwyczaj obejmuje terapię psychologiczną, wsparcie dietetyczne oraz, w niektórych przypadkach, leczenie farmakologiczne.

Depresja może objawiać się zarówno wzmożonym łaknieniem jak i niechęcią do jedzenia,  dlatego u rożnych osób depresja może powodować wzrost masy ciała jak i objawiać się w niedowadze.

Choroby, od których się chudnie mogą być podstępne i często nagłe chudnięcie u mężczyzn i kobiet jedynym objawem, który duża cześć osób bagatelizuje. Dlatego warto monitorować swoją wagę, które spadek może być wynikiem wielu chorób, które wpływają na metabolizm, wchłanianie składników odżywczych, poziom hormonów lub ogólną kondycję organizmu.

Bibliografia

A. Janczewski; Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania

A. Schmidt; Ciało

Ś. Ziemlański, Z. Zawistowska; Z solą czy bez soli