Migrena: Objawy, przyczyny i skuteczne metody leczenia

Co to jest migrena?

Większość z nas przynajmniej raz w życiu narzekało na ból głowy. Przyczyny tego zjawiska są różnorodne i często zdarza się że są one związane z prowadzonym stylem życia.

Zupełnie innym zjawiskiem, nie związanym bezpośrednio z czynnikami zewnętrznymi jest migrena. To co odróżnia migrenę od zwykłego bólu głowy to przede wszystkim silny i rwący ból głowy, który trwa nieustannie przez kilka godzin i może przeciągać się do kilku dni.

Migrenę klasyfikuje się jako chorobę neurologiczną która może trwać wiele la lub nawet całe życie znacząco obniżając jakość życia pacjentów. I chociaż utożsamiana jest ona z bólem głowy, to jej znaczenie jest dużo bardziej złożone. Migrena wpływa nie tylko na stan fizyczny, ale także na psychikę chorego. Osoby cierpiące na to schorzenie często zmagają się z obniżeniem nastroju, frustracją, a nawet lękiem przed kolejnym napadem. Długotrwała migrena może prowadzić do wykluczenia społecznego, ponieważ chorzy często muszą rezygnować z pracy, szkoły czy spotkań towarzyskich. Wielu pacjentów doświadcza także niezrozumienia ze strony otoczenia, co może pogłębiać ich izolację.

Przyczyny migreny nadal nie są do końca znane, jednak wskazuje się że dużą rolę odgrywają czynniki genetyczne, a ryzyko wystąpienia epizodów migrenowych wzrasta jeśli w rodzinie były przypadki bólów migrenowych. Badania dowiodły, że migrenę powoduje zmniejszone stężenie, podobnej do hormonu substancji ustrojowej, którą jest serotonina. Nie wiadomo jednak w jaki sposób. Natomiast wyzwalacze migreny są różne u poszczególnych pacjentów i mogą to być zmiany hormonalne związane z cyklem miesięcznym u kobiet, pogoda, ostre światło, stres, zapachy, alkohol, czekolada i niektóre pokarmy.

Objawy migreny

Rozpoznanie migreny jest kluczowe dla wdrożenia właściwego leczenia, jednak sytuację utrudnia fakt że u poszczególnych osób sam ból głowy nie jest jednoznaczny dla choroby którą jest migrena. Objawy bólu głowy przypominjące migrenę mogą obejmować klasterowe napady bólu głowy. Są one jednak silniejsze, trwają krócej i następują jeden po drugim. Ból głowy może też być spowodowany zapaleniem zatok oraz licznymi innymi chorobami od przeziębienia aż po guz mózgu.

Klasyczne objawy migreny oprócz rwącego, nasilającego się podczas wysiłku i zwykle jednostronnego bólu głowy, obejmują nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne. Jasne światło, wyraziste zapachy, a także głośne dźwięki nie tylko mogą potęgować napad migrenowy ale również przyczyniać się do jego wystąpienia. Ta nadwrażliwość ma związek z zaburzoną pracą ośrodkowego układu nerwowego podczas migreny. Mózg staje się "przestymulowany" i trudniej filtruje bodźce z otoczenia.

U około 30 % osób chorujących na migrenę występuje tzw. aura. Nie wszyscy chorzy doświadczają tego zjawiska, a aura z migreną dotyka około 30% pacjentów. Charakterystyczną cechą aury jest to, że występuje ona przed pojawieniem się bólu głowy i rozwija się stopniowo.

Podczas migreny dochodzi do zmian w aktywności mózgu, takich jak zakłócenia w przepływie krwi i funkcjonowaniu nerwów. Mogą one wpływać na nastrój, koncentrację i ogólne samopoczucie, a pacjenci często czują zmęczenie i rozdrażnienie, które może pojawiać się zarówno przed jaki i po napadzie migrenowym.

Migrenie mogą towarzyszyć również zaburzenia poznawcze i tzw. „mgła mózgowa”, a ból może być tak silny, że pacjenci doświadczają nudności i wymiotów.

Gdzie boli migrena?

Ból głowy, wiąże się z chorobą którą jest migrena. Objawy gdzie boli głowa podczas ataku zależą od indywidulanych predyspozycji pacjenta, a każdy chory może odczuwać ten ból inaczej jednak istnieje kilka wspólnych mianowników.

Najczęściej ból pojawia się po jednej stronie, w okolicy skroniowej lub za okiem, chociaż zdarza się że może się przemieszczać lub rozprzestrzeniać na całą głowę. W związku ze swoim umiejscowieniem ból migrenowy mylony jest z bólem zatok.  Jednak w przeciwieństwie do tępego bólu zatok migrena ma charakter tętniący i pulsujący, oraz nie obserwuje się kataru, czy gorączki towarzyszącej schorzeniom zatok.

Pulsujący i tętniący ból migrenowy ma charakter napadowy i może trwać od 4 do nawet 72 godzin. Pomimo tego że pacjenci zazwyczaj odczuwają jednostronny ból koncentrujący się w skroniach, okolicach czoła oraz obszarach oczodołów, to ból może z czasem ulegać rozprzestrzenieniu w inne rejony głowy, karku lub twarzy.

Jeśli nie wiemy czy schorzenie, na które cierpimy to migrena, gdzie boli nas głowa oraz mamy wątpliwości co do tego jak leczyć częste bóle głowy, warto wykonać test na migrenę:

1. Charakter bólu

Ból po jednej stronie głowy

Ból pulsujący, tętniący

Ból nasila się przy ruchu (np. chodzeniu, schylaniu się)

 2. Dodatkowe objawy

Nudności lub wymioty

Nadwrażliwość na światło (światłowstręt)

Nadwrażliwość na dźwięki

Zaburzenia widzenia (migające światła, mroczki) – czyli aura

3. Czas trwania i częstotliwość

Ataki trwają od 4 do 72 godzin

Powtarzają się okresowo (np. kilka razy w miesiącu)

Czasem czuję „ostrzeżenie” przed atakiem (np. zmęczenie, rozdrażnienie)

4. Co pomaga / co szkodzi?

Pomaga odpoczynek w ciemnym, cichym pokoju

Przeszkadzają mi światła, hałas, zapachy

Ruch pogarsza ból (np. wejście po schodach)

Jeśli zaznaczyliśmy trzy lub więcej odpowiedzi może to być migrena i warto skontaktować się z lekarzem, który pomoże w postawieniu diagnozy.

Migrena z aurą – co to jest i czy jest niebezpieczna?

Migrena z aurą jest rodzajem migreny, któremu zawsze towarzyszy zespół objawów neurologicznych poprzedzających atak migrenowy. Natomiast trudno odpowiedzieć na pytanie czy migrena z aurą jest niebezpieczna.

Aura migrenowa często obejmuje zaburzenia widzenia, mroczki przed oczami czy błyski świetlne, co może znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie. Zaburzenie widzenia może być niebezpieczne w codziennych aktywnościach i wykluczać z niektórych czynności jak np. prowadzenie samochodu.

Migrena z aurą zwiększa ryzyko problemów sercowo-naczyniowych i udaru niedokrwiennego. Ryzyko to znacznie się zwiększa jeśli chorzy palą papierosy czy korzystają z hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

Poważną sytuacja związaną z aurą podczas migreny jest podobieństwo objawów do przemijającego ataku niedokrwiennego lub nawet padaczki, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Dlatego właściwa diagnoza jest istotnym elementem w rozróżnieniu czy to migrena czy inne poważne schorzenia.

Często osoby chorujące na migrenę, także z aurą, cierpią na zaburzenia nastroju i zdrowia psychicznego. U pacjentów tych często diagnozowane są: depresja, stany lekowe i zaburzenia snu.

Migrena z aurą - objawy

Migrena z aurą to szczególny rodzaj migreny, który poprzedzony jest charakterystycznymi objawami neurologicznymi, zwanymi właśnie aurą. Około 20-30% osób z migreną doświadcza zjawiska jakim jest migrena z aurą, objawy której mogą trwać od kilku minut do godziny, zanim pojawi się ból głowy.

Aura może przybierać różne postacie i odnosić się do różnych obszarów zmysłów, do których zaliczamy między innymi:

Objawy wzrokowe

Objawy wzrokowe obejmują to jak widzi osoba z migreną z aurą. Pacjenci opisują ją jako migoczące światła, zygzaki i błyski, przez co obraz może być rozmyty i zniekształcony. Aura wzrokowa to także plamy świetlne, ubytki w polu widzenia oraz mroczki. Czasami występuje jedna charakterystyczna cecha, jednak objawy te mogą się łączyć i nakładać. A to czy migrena oczna jest niebezpieczna zależy od trybu życia chorego. Zaburzenia widzenia mogą zwiększać ryzyko urazów, dlatego pacjenci doświadczający objawów wzrokowych powinni skupić się na odpoczynku i nie angażować w zajęcia wymagające percepcji wzrokowej.

Objawy czuciowe

Objawy czuciowe podczas aury migrenowej są dość częste i chorzy odczuwają drętwienie, które najczęściej zaczyna się w okolicach twarzy i może się rozprzestrzeniać. Poza tym charakterystyczne jest mrowienie przypominające „igiełki”, które może pojawić się na skórze, najczęściej w kończynach lub wokół ust. Czasami aura czuciowa powoduje zmniejszenie siły mięśniowej w jednej części ciała, a niektóre osoby zauważają, że pewne rejony skóry są mniej wrażliwe na dotyk co związane jest z przejściowymi zmianami neurologicznymi. Część pacjentów zgłasza nieprzyjemnie uczucie „prądu” przechodzącego przez ciało.

Zaburzenia mowy

Aura językowa jest rodzajem aury, podczas której pacjenci mają trudności w komunikacji werbalnej  i w formowaniu myśli. Chorzy nie tylko mają trudności z wymawianiem słów, ale także mogą wypowiadać inne słowa, niż zamierzały, lub tworzyć słowa, które nie istnieją. Często współwystępuje uczucie zamglenia umysłu charakteryzujące się trudnościami w zebraniu myśli i w wyrażeniu ich w logiczny sposób. Aura językowa to nie tylko afazja ale również trudności w rozumieniu mowy innych osób.

Aura ruchowa

Aura migrenowa z objawami ruchowymi, zwana także migreną hemipelagiczną, jest rzadką i bardziej złożoną formą migreny. Charakteryzuje się zaburzeniami ruchowymi, które mogą przypominać objawy neurologiczne, takie jak osłabienie mięśni lub nawet częściowy paraliż. Osłabienie lub paraliż mięśniowy zazwyczaj dotyczy jednej strony ciała. U części osób występują zawroty głowy i problemy z koordynacją ruchów. Obecne są także odczucia drętwienia i mrowienia, które są bardziej nasilone niż w aurze czuciowej, a także zburzenia mowy spowodowane osłabieniem mięśni odpowiedzialnych za komunikację werbalną.

Ile trwa migrena i jak przebiega atak?

Przebieg migreny może różnić się w zależności od przypadku, jednak można wymienić pewne charakterystyczne etapy.

Pierwszy etap migreny może pojawić się już kilka dni przed atakiem. Jest to faza zwiastunowa, kiedy chorzy odczuwają nadmierne zmęczenie, drażliwość, zmiany nastroju, nadwrażliwość na bodźce, trudności z koncentracją, potrzebę jedzenia określonych produktów. Uważne obserwowanie naszego  organizmu i zauważenie tego etapu pomoże w zmniejszeniu objawów a nawet, przy podjemco odpowiednich kroków, możemy zapobiec pełnemu atakowi.

U niektórych osób występuje aura migrenowa. Choć jej wystąpienie niemal zawsze wiąże się z pojawieniem się migreny, to migrena może pojawić się nawet bez poprzedzającej aury. Objawy neurologiczne aury to zaburzenia wzrokowe, czuciowe, trudności z mówieniem i poruszaniem się. Trwa od kilku minut do godziny przed pojawieniem się bólu.

Najbardziej intensywny etap migreny to faza bólu głowy, który trwa od kilki godzin do kilku dni, podczas których chorzy odczuwają intensywny, pulsujący, często jednostronny, nasilający się przy wysiłku ból głowy, któremu towarzyszą mdłości, wymioty, nadwrażliwość na światło, dźwięki i czasem zapachy oraz zawroty głowy.

Faza postdromalna czyli ponapadowa może trwać od kilku godzin do kilu dni po ustąpieniu bólu.  W tym czasie organizm wraca do równowagi a pacjenci odczuwają uczucie zmęczenia, wyczerpania, doświadczają mgły mózgowej oraz problemów z koncentracją, które z czasem słabną.

Przebieg ataku migreny jest cechą indywidualną. Niektórzy nie muszą doświadczać wszystkich objawów podczas gdy inni przechodzą intensywnie każdą fazę. Dlatego nie można jednoznaczne określić ile trwa migrena.  Sama faza bólu waha się pomiędzy 4, a 72 godzinami.

Co do częstotliwości występowania migreny wyróżnia się jej dwa typy:

Migrena epizodyczna podczas której ataki występują mniej niż 15 dni w miesiącu i mogą pojawiać się raz na kilka tygodniu lub miesięcy.

Migrena przewlekła dotyczy mniejszej ilości osób jednak ból głowy pojawia się przynajmniej 15 dni w miesiącu z czego 8 dni to bóle migrenowe.

Jak leczyć migrenę – skuteczne metody i terapie

Leczenie migreny jest wielokierunkowe i obejmuje nie tylko metody farmakologiczne ale także zmianę stylu życia, w którym eliminowane zostają wyzwalacze.

Dobrym pomysłem jest wprowadzenie dziennika migrenowego, w którym pacjent zapisuje nie tylko narażenie na określone warunki zewnętrzne, ale także spożywane pokarmy, co pomoże utworzyć listę wyzwalaczy, których należy unikać. Warto szczególnie zwrócić uwagę na czekoladę, cytrusy, sery pleśniowe czy alkohol, które wpływają na ból głowy za którym soi migrena. Jak leczyć ją farmakologicznie i po jakie środki sięgnąć w przypadku ataku?

W leczeniu farmakologicznym wyróżnia się leczenie doraźne wdrażane podczas ataków migreny jak i leczenie profilaktyczne dla migren przewlekłych.

Leczenie doraźne obejmuje stosowanie leków przeciwbólowych jak paracetamol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, paracetamol czy kwas acetylosalicylowy). Najlepsze działanie leków przeciwbólowych w przypadku migreny odnotowuje się gdy są zażywane na początku ataku.

Czasem w leczeniu migreny stosuje się leki złożone zawierające więcej niż jedną substancję czynną. Tego typu produkty zazwyczaj zawierają w składzie paracetamol, kofeinę i kwas acetylosalicylowy.

Stosowanie kilku preparatów powinno być skonsultowane z lekarzem lub farmaceutom, ponieważ w niektórych może być powielony ten sam składnik, przez co nieświadomie możemy przekroczyć maksymalne dawki dobowe substancji przeciwbólowych.

Jeśli atakom towarzyszą mdłości, warto rozważyć leki zawierające metoklopramid czy domperidon, które mają działanie przeciwwymiotne. Leki tego typu wymagaj konsultacji z lekarzem ponieważ są to dostępne wyłącznie na receptę.

Sumatryptan, zolmitryptan, rizatryptan, eletriptan to niektóre ze składników leków zwanych jako tryptany czyli leki specyficzne dla migreny.  Stosowane są one przy umiarkowanych i ciężkich atakach, a ich działanie polega na zwężaniu naczyń krwionośnych w mózgu i hamowaniu przewodzenia bólu. Mimo, iż pojawiają się leki OTC zawierające tryptany, to nie należy ich stosować bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Ze względu na mechanizm działania, szczególnie uważać powinny osoby z chorobami układu krążenia, a nadmierna ilość jakichkolwiek leków przeciwbólowych, zwłaszcza stosowanych przewlekle może porwadzić do tzw. bólu głowy z nadużywania leków.

Częstotliwość oraz stopień uciążliwości wpływa na to jak leczyć migrenę profilaktycznie. Leki stosowane zapobiegawczo to najczęściej:

Beta-blokery (np. propranolol) – pomagają w regulacji napięcia naczyń krwionośnych.

Leki przeciwpadaczkowe (np. topiramat) – stabilizują aktywność neuronów.

Antagoniści wapnia (np. flunaryzyna) – wpływają na napięcie naczyń krwionośnych.

Leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina) – szczególnie przydatne, jeśli migrenie towarzyszy depresja.

Nowoczesne metody leczenia obejmują terapię botulinową i leki biologiczne blokujące CGRP, substancję związaną z migreną. W niektórych przypadkach pomocna może być akupunktura lub naturoterapia.

Przed wdrożeniem właściwej terapii należy skonsultować się z neurologiem, który pomoże opracować właściwą drogę leczenia, która będzie najefektywniejsza.

Czy migrena jest groźna dla zdrowia?

Migrena jest przewlekłą chorobą neurologiczną. Oznacza to, że jej całkowite wyleczenie nie jest możliwe.

To czy migrena jest groźna zależy od objawów występujących oraz zarządzania leczeniem choroby i choć nie jest ona bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia, to czasem ból głowy imitujący migrenę może być spowodowany innymi chorobami neurologicznymi, które wymagają głębszej diagnostyki.

Migrena wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem udaru niedokrwiennego występującym w przypadkach migreny z aurą, zwłaszcza u osób palących lub stosujących leki hormonalne. W tej grupie znajdują się zazwyczaj kobiety używające środków antykoncepcyjnych.

Długotrwałe i częste ataki migrenowe są wyczerpujące dla organizmu i mogą prowadzić do wyalienowania społecznego, a w długofalowych skutkach do depresji i stanów lękowych.

Aura migrenowa, ale także niektóre środki farmakologiczne stosowane w terapii migren mogą być przyczyną nudności, senności czy nadwrażliwości na niektóre bodźce zewnętrzne wpływając na ograniczenie codziennej aktywności oraz powodując ryzyko komunikacyjne w przypadku prowadzenia aut lub obsługi maszyn.

Życie z migreną może być wyzwaniem, ale wprowadzenie działań jak kontrola neurologiczna, odpowiednie leki i unikanie wyzwalaczy znacząco poprawia komfort życia pacjentów.

Bibliografia:

W. Janiec; Kompendium Farmakologii

B. Paradowski, J. Pluta, P. Dietlmeier, P. Bohater;  Migrena i bóle głowy Opieka farmaceutyczna

M. Majkowicz, W. Leppert; Ból przewlekły Ujęcie kliniczne i psychologiczne