Anemia - jak ją rozpoznać i skutecznie leczyć?

Co to jest anemia i jakie są jej rodzaje?

Anemia czyli niedokrwistość jest stanem gdy występuje zmniejszona liczba czerwonych krwinek lub gdy stężenie hemoglobiny we krwi jest obniżone. Hemoglobina to białko odpowiedzialne za transport tlenu z płuc do wszystkich komórek organizmu. Gdy jest jej zbyt mało, tkanki nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu, co prowadzi do charakterystycznych objawów osłabienia i zmęczenia.

Najczęstszą przyczyną anemii jest niedobór żelaza, który może wynikać z nieodpowiedniej diety, nadmiernej utraty krwi lub zaburzeń wchłaniania tego pierwiastka. Inne rodzaje anemii związane są z niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego, a także z chorobami przewlekłymi, schorzeniami szpiku kostnego czy wrodzonymi zaburzeniami.

Najczęstsze typy anemii to:

• Anemia z niedoboru żelaza- wynika z braków żelaza, niezbędnego do produkcji hemoglobiny. Jest najczęstszym typem anemii spowodowanym niedoborem żelaza w diecie, trudnościami w jego wchłanianiu, utratą krwi np. z powodu krwawienia menstruacyjnego, choroby, lub zwiększonym zapotrzebowaniem organizmu na żelazo np. u kobiet w ciąży.
• Anemia megaloblastyczna- Komórki krwi są nieprawidłowo duże i nie działają prawidłowo. Przyczyną anemii megaloblastycznej jest niedobór niezbędnych do prawidłowej produkcji czerwonych krwinek folianów jak witamina B12 i B9, spowodowany brakami w diecie lub nieprawidłowym wchłanianiem jednej lub obydwu witamin.

• Anemia hemolityczna- u osób chorych dochodzi do zbyt szybkiego rozpadu czerwonych krwinek co prowadzi do spadku ich liczby we krwi. Czerwonka krwinka żyje około 100-120 dni, natomiast u pacjentów z anemią hemolityczną dochodzi do rozpadu erytrocytów w czasie krótszym o około połowę.

• Anemia sierpowata- jest chorobą dziedziczną w której krwinki przyjmują sierpowaty kształt i ulegają szybkiemu rozpadowi. Deformacja tego typu przyczynia się do trudniejszego przepływu przez naczynia krwionośne i w efekcie niedotlenienia komórek. Dotyka ona głównie osób ciemnoskórych – mieszkańców Afryki, i obu Ameryk Północnej i Południowej.

• Anemia aplastyczna- ten rodzaj anemii jest niezwykle rzadki i spowodowany jest uszkodzeniem szpiku kostnego który przestaje produkować krew. Może mieć charakter wrodzony lub nabyty w wyniku uszkodzenia szpiku kostnego przez czynniki takie jak infekcje, leki, chemioterapię, promieniowanie lub choroby autoimmunologiczne.

• Anemia chorób przewlekłych- Występuje u osób z chorobami zapalnymi, nowotworami, chorobami nerek lub autoimmunologicznymi. Anemia ujawnia się zwykle po kilku miesiącach od wystąpienia choroby podstawowej i jej nasilenie rośnie wraz z jej ciężkością. Polega na tym że żelazo jest obecne, ale organizm nie może go prawidłowo wykorzystać, a leczenie opiera się na terapii choroby podstawowej.

Oprócz tego anemię mona podzielić ze względu na stopnie nasilenia, które określa się na podstawie stężenia hemoglobiny we krwi. Stopnie anemii pomagają ocenić, jak poważny jest niedobór i jakie leczenie należy wdrożyć. Każdemu też towarzyszą charakterystyczne objawy:

• Anemia łagodna: stężenie hemoglobiny dla kobiet wynosi 10–11,9 g/dl, dla mężczyzn 10–13 g/dl. Objawy są subtelne i często mylone z przemęczeniem.

• Anemia umiarkowana: stężenie hemoglobiny wynosi 8–9,9 g/dl. Objawy są bardziej widoczne i przejawiają się przez nasilone zmęczenie, zawroty głowy, duszność przy wysiłku, bladość oraz kołatanie serca.

• Ciężka anemia: to stan gdy stężenie hemoglobiny mieści się w zakresie od 6,5 do 7,9 g/dl. Charakterystyczne są silne osłabienie, duszność nawet w spoczynku, przyspieszone tętno, problemy z koncentracją. Często wymagane jest leczenie szpitalne i zazwyczaj wdrażana jest procedura przetaczania krwi.

• Anemia zagrażająca życiu: występuje gdy poziom hemoglobiny nie przekracza 6,5 g/dl. Pacjenci z tym stopniem są skrajnie osłabieni, mają zaburzoną pracę serca i objawy niedotlenienia mózgu, często zdarzają się omdlenia. Postępowanie wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Zwykle stosuje się toczenie krwi i intensywną terapię medyczną.

Objawy anemii – kiedy warto się zbadać?

Anemia to stan, w którym w organizmie brakuje wystarczającej ilości zdrowych czerwonych krwinek lub hemoglobiny. Kiedy jest anemia, organizm otrzymuje mniej tlenu, co może prowadzić do niedotlenienia wielu tkanek. Objawy anemii mogą być różne, w zależności od przyczyny jej powstania. Poza ogólnymi symptomami, takimi jak osłabienie, zawroty głowy, bladość skóry czy duszność, pojawiają się także dodatkowe, bardziej charakterystyczne oznaki choroby jaka jest anemia. Objawy niedokrwistosci z niedoboru żelaza należą do najczęstszych typów anemii. Oprócz uczucia zmęczenia czy senności, pojawiają się objawy skórne i estetyczne, takie jak łamliwość paznokci, ich prążkowanie, a także nadmierne wypadanie włosów, suchość i świąd skóry oraz nawracające i trudno gojące się zajady. Chorzy często skarżą się również na uczucie pieczenia języka, nietypową chęć spożywania niejadalnych substancji oraz odczuwają zwiększoną wrażliwość na niskie temperatury.

W przypadku anemii z niedoboru witaminy B12, objawy dotyczą głównie układu nerwowego. Chorzy mogą doświadczać mrowienia i drętwienia kończyn, zaburzeń równowagi i trudności w chodzeniu. Pojawiają się także problemy z pamięcią oraz charakterystyczny ból i zaczerwienienie języka.

Anemia hemolityczna, która polega na przedwczesnym rozpadzie czerwonych krwinek, objawia się zażółceniem skóry i białek oczu oraz ciemnym kolorem moczu. W badaniu fizykalnym można także zauważyć powiększenie śledziony.

Ostatni typ jakim jest anemia aplastyczna, związany z niewydolnością szpiku kostnego, objawia się zwiększoną skłonnością do powstawania siniaków oraz krwawień, charakterystyczne jest krwawienie z nosa czy dziąseł. Ze względu na obniżoną odporność pacjent może być także bardziej narażony na częste infekcje.

Anemia wynikająca z chorób przewlekłych może mieć rożne objawy i nieprzewidywany przebieg w związku z chorobą podstawową. Dlatego należy uważnie obserwować nie tylko rozwój choroby przewlekłej ale także monitorować stan hemoglobiny.

Zrozumienie przyczyn i różnic w objawach poszczególnych typów anemii ma istotne znaczenie dla postawienia właściwej diagnozy i wdrożenia skutecznego leczenia.

Czy anemia jest groźna?

O tym czy anemia jest groźna mogą świadczyć długoterminowe następstwa tej choroby, zwłaszcza jeśli zostanie źle zdiagnozowana i gdy nie jest właściwie leczona. Szczególnie niebezpieczna jest anemia utajona, ze względu na trudności w rozpoznaniu tej choroby. Morfologia zazwyczaj mieści się w dolnych granicach normy i często ten etap jest mylony z przemęczeniem. Stopniowo jednak spadają wyniki ferrytyny, żelaza w surowicy i zdolności transportu żelaza do tkanek przy jednoczesnym prawidłowym poziomie hemoglobiny. Trafne zdiagnozowanie anemii utajonej jest więc poważnym problemem, który może porwadzić do rozwinięcia się anemii z niedoborów żelaza.

Niebezpieczeństwo choroby jest podwiązane z tym do czego prowadzi anemia. Ignorowanie objawów może porwadzić do trwałych uszkodzeń organizmu, zwłaszcza ze względu na niedotlenienie narządów. Obniżenie ilości transportującej tlen hemoglobiny, zaburza pracę organów takich jak mięsnie, serce czy mózg. Jest to stan niebezpieczny nie tylko dla dorosłych ale także dla dzieci, u których może prowadzić do opóźnienia w rozwoju.

Do czego prowadzi anemia?

Anemia niesie ze sobą szereg powikłań i wiele osób zastanawia się, czy anemia jest śmiertelna, szczególnie gdy towarzyszą jej poważne objawy.

Wpływ anemii na układ krążenia widoczny jest zwłaszcza w pracy serca, które w odpowiedzi na niedobór tlenu pracuje szybciej i mocniej co może prowadzić do nieprawidłowości w jego anatomii i jaką jest przerost mięśnia sercowego, a także do arytmii, a w konsekwencji do jego niewydolności.

Anemia wpływa również na funkcjonowanie układu nerwowego, zwłaszcza gdy jej przyczyną jest niedobór witaminy B12 lub żelaza. Objawy neurologiczne często rozwijają się stopniowo i bywają mylone z innymi schorzeniami. Różnorodność symptomów, a także niekiedy ich występowanie przed zmianami w morfologii utrudnia dobrą diagnozę. Neurologiczne skutki niedoboru żelaza i witaminy B12 to objawiają się trudnościami w koncentracji, nauce, zwiększonej podatności na stres, a także obniżeniem sprawności intelektualnej. U chorych występują zaburzenia czucia, drętwienie i mrowienie kończyn, zaburzenia równowagi oraz obniżenie nastroju, a nawet depresja. W ciężkich przypadkach anemii z niedoboru B12 może dojść do tzw. encefalopatii megaloblastycznej, objawiającej się zaburzeniami pamięci, dezorientacją, a nawet objawami przypominającymi demencję.

Żelazo, witamina B12 i kwas foliowy są odpowiedzialne za właściwy poziom odporności. Anemia nie tylko uszkadza błony  śluzowe, które są bariera dla drobnoustrojów chorobotwórczych ale także prowadzi do niedotlenienia komórek układu odpornościowego a w cięższych przypadkach np. przy anemii aplastycznej, dochodzi do ograniczenia produkcji białych krwinek w szpiku kostnym. Wszystko to prowadzi do częstszych infekcji wirusowych i bakteryjnych oraz ich cięższego przebiegu.

Ciąża to czas kiedy kobiety są szczególnie narażone na niedobory żelaza. Anemia w ciąży jest powszechnym, lecz także poważnym stanem spowodowanym przez większe zapotrzebowanie na ten pierwiastek w czasie ciąży, nudnościami i wymiotami a także niewłaściwą dietą. Nieleczona anemia w ciążowa może być groźna zarówno dla matki jak i dziecka i przyczyniać się do osłabienia organizmu matki w trakcie porodu, niskiej masy urodzeniowej dziecka, przedwczesnego porodu, a także wywołać zaburzenia rozwoju płodu.

Diagnostyka – jakie badania wykonać?

Właściwe rozpoznanie jest pierwszym krokiem w leczeniu anemii. Diagnostyka anemii to wieloetapowy proces, który pozwala nie tylko rozpoznać niedokrwistość, ale także ustalić jej przyczynę i dobrać odpowiednie leczenie. Badaniami w tym przypadku są badania laboratoryjne krwi oraz wnikliwy wywiad lekarski podczas którego lekarz zbiera informacje na temat objawów, diety, stylu życia, chorób przewlekłych, ewentualnych krwawień, a także historii rodzinnej, zwłaszcza jeśli wcześniej pojawiała się anemia. Objawy skórne, jak kolor skóry, stan błon śluzowych, szmery w sercu oraz ewentualne powiększenie wątroby i śledziony to symptomy, na które lekarz zwraca uwagę podczas badania fizykalnego, będącego uzupełnieniem wywiadu i morfologii.

Podstawowe badania wykonywane w przypadku podejrzenia anemii obejmują pełną morfologię krwi z rozmazem, która pozwala ocenić:

• poziom hemoglobiny (Hb) – jej obniżony poziom to główne kryterium rozpoznania anemii,

• liczbę erytrocytów (RBC) – czerwonych krwinek,

• wskaźniki krwinek czerwonych, takie jak: MCV (średnia objętość krwinki),  MCH (średnia masa hemoglobiny w krwince), MCHC (średnie stężenie hemoglobiny w krwince),

• hematokryt (HCT) – procentowy udział czerwonych krwinek w objętości krwi.

Oprócz tego lekarz może zlecić dodatkowe badania, które pomogą ustalić nie tylko stopień zaawansowania choroby, ale także ocenić ewentualną przyczynę i najczęściej są to:

• ferrytyna – ocenia zapasy żelaza w organizmie (obniżona w anemii z niedoboru żelaza),

• żelazo i TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza) – pozwalają ocenić metabolizm żelaza,

• witamina B12 i kwas foliowy – przy podejrzeniu niedokrwistości megaloblastycznej,

• retikulocyty – ocena aktywności szpiku kostnego,

• badanie poziomu erytropoetyny – w anemii nerkopochodnej,

• testy na obecność krwi utajonej w kale – przy podejrzeniu krwawień z przewodu pokarmowego,

• rozmaz krwi obwodowej – ocena morfologii krwinek pod mikroskopem.

Lekarz w oparciu o wyniki badań i wywiad jest w stanie dopasować odpowiednią formę leczenia anemii, która może obejmować różne terapie dostosowane indywidualnie do potrzeb pacjenta. Jeśli zauważymy u siebie niepokojące objawy warto zasięgnąć porady medycznej, zwłaszcza że nieleczona anemia jest niebezpieczna, a jej wczesne wykrycie zmniejsza ryzyko poważnych powikłań.

Leczenie anemii – dieta, suplementacja, leki

W leczeniu anemii istotna jest jej diagnoza, która pozwoli dobrać właściwe leczenie. Ze względu na wiele rodzajów choroby leczenie może się różnić w zależności od przyczyny. Głównym celem terapii jest przywrócenie prawidłowego poziomu hemoglobiny i czerwonych krwinek, a także usunięcie czynnika wywołującego niedokrwistość.

Najczęstszym rodzajem anemii jest anemia z niedoboru żelaza. Pierwszą linią leczenia jest uzupełnienie niedoborów żelaza stosując leki i suplementy diety zawierające żelazo i witaminę C, która ułatwia jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Zalecana jest także zmiana diety dostarczająca te składniki z pożywienia. W ciężkich przypadkach, gdy wchłanianie z przewodu pokarmowego jest utrudnione można zastosować terapię taką jak dożylny wlew żelaza, czy w ciężkich przypadkach, transfuzję krwi.

Zmiana diety jest podstawowym krokiem w sytuacji anemii wynikającej z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego. Tego typu choroba dotyka głównie osoby stosujące dietę wegetariańską. Oprócz zmiany diety zalecana jest suplementacja kwasu foliowego, natomiast w sytuacjach gdy doustne formy uzupełnienia niedoborów nie przynoszą oczekiwanych efektów, leczenie obejmuje podawanie domięśniowych zastrzyków z witaminą B12.

W leczeniu anemii hemolitycznej stosuje się leki immunosupresyjne, zwłaszcza kortykosteroidy, które zmniejszają aktywność układu odpornościowego, atakującego własne krwinki. W cięższych przypadkach konieczna może być splenektomia, czyli usunięcie śledziony – narządu odpowiedzialnego za rozkład uszkodzonych krwinek. Czasami stosuje się również przetaczanie krwi.

Z kolei anemia aplastyczna to rzadka, ale poważna choroba, w której szpik kostny przestaje produkować wystarczającą liczbę komórek krwi. Leczenie polega głównie na przeszczepie szpiku kostnego u młodszych pacjentów lub na terapii immunosupresyjnej u osób starszych. Konieczne są także regularne transfuzje krwi i płytek krwi.

Szczególny tryb leczenia jest charakterystyczny dla anemii chorób przewlekłych, która towarzyszy chorobom zapalnym, nowotworowym, nerkowym czy reumatycznym. Terapia obejmuje leczenie choroby podstawowej. Czasem stosowana jest erytropoetyna, czyli hormon pobudzający produkcję czerwonych krwinek, a także żelazo w przypadku występującego niedoboru.

Bibliografia:

Bicharski J.; Anemia

Zawistowska Z.; Żywienie dietetyczne w różnych chorobach

dkms.pl

hematoonkologia.pl

epozytywnaopinia.pl