Diagnostyka i zapobieganie osteoporozy

Osteoporoza jest chorobą układu kostnego, która dotyka zarówno mężczyzn jak i kobiety. Kości osoby chorej na osteoporozę tracą gęstość co może prowadzić do złamań, które trudno się goją, a czasem pociągają za sobą unieruchomienie pacjenta.

Kto znajduje się w grupie ryzyka zachorowania na osteoporozę?

Choć osteoporoza dotyka zarówno kobiety i mężczyzn to panie są szczególnie narażone na choroby układu szkieletowego. Dzieje się tak ze względu na zmiany hormonalne zachodzące podczas menopauzy. Po menopauzie spada poziom estrogenu odpowiedzialnego za masę kostną, a ryzyko jest jeszcze większe jeśli w rodzinie kobiety występowały przypadki osteoporozy u matki, babki lub siostry.

Osteoporoza to choroba związana z wiekiem. Osoby po 65. roku życia zaczynają tracić masę kostną, której uzupełnianie wymaga dostarczania odpowiedniej ilości właściwych składników odżywczych, wspierających organizm w utrzymywaniu kości w dobrej kondycji.

Na ryzyko wystąpienia osteoporozy ma także wpływ nasz styl życia, szczególnie dieta uboga w składniki odżywcze będące budulcem kości,  a także siedzący tryb życia oraz stosowanie używek takich jak papierosy czy alkohol.

Diagnostyka osteoporozy

Diagnostyka osteoporozy jak diagnostyka każdej innej choroby rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego oraz historii występujących w rodzinie chorób. Podczas wywiadu lekarz potwierdzi występowanie ewentualnych schorzeń mogących wpływać negatywnie na zdrowie kości jak częste złamania, prowadzony styl życia, dieta, a także zażywane leki.

Badania fizykalne w osteoporozie polegają na ocenie postawy, które może sugerować kompresję kręgów w wyniku osteoporozy.

Ważnym narzędziem diagnostycznym w diagnostyce osteoporozy jest dysometria kości. Badanie jest szybkie, bezbolesne i nieinwazyjne, a polega na  porównaniu ilości wysyłanego promieniowania rentgenowskiego z ilością promieniowania przechodzącego przez kość. Otrzymany pomiar gęstości mineralnej porównuje się z normami wiekowymi i płciowymi.

Innym narzędziem stosowanym w diagnostyce osteoporozy są badania laboratoryjne polegające na ocenie zdrowia metabolicznego. Badania laboratoryjne z krwi określają poziom wapnia we krwi, wskażą aktywność metabolizmu kostnego, ocenią poziom witaminy D, sprawdzą poziom hormonów tarczycy, przytarczyc, estrogenów i testosteronu, a także wykryją ewentualne nieprawidłowości w produkcji białek.

Lekarz może zalecić także inne badania obrazowe jak rentgen czy ultrasonografia, które wykryją złamania i nieprawidłowości jednak nie są one tak dokładne jak DXA.

Badaniem obrazowym używanym do szczegółowej oceny kości jest tomografia komputerowa, jednak jest ona rzadziej stosowana z powodu wyższej dawki promieniowania.

Co jeść aby zapobiec osteoporozie?

Dieta jest niezwykle ważnym aspektem w zapobieganiu osteoporozie. Dostarczanie wraz z pożywieniem wartościowych składników odżywczych dla zdrowych kości może przynieść korzyści w opóźnieniu wystąpienia i ewentualnego rozwoju choroby.

Niezbędnym minerałem dla zdrowia kości w diecie jest wapń. Jego źródła można znaleźć w wielu produktach żywnościowych, zarówno pochodzenia odzwierzęcego jak i w warzywach. Wapń w nabiale jest łatwodostępnym i dobrze przyswajanym źródłem tego składnika, a znaleźć go możemy między innymi w mleku, jogurtach oraz serach, natomiast warzywa bogate w wapń to brokuły, jarmuż, biała fasola i sezam. Do diety warto także włączyć orzechy i nasiona, które oprócz wapnia są wartościowym źródłem wielu innych prozdrowotnych składników odżywczych.

Odpowiednia ilość białka w diecie przyczyni się do zapobiegania osteoporozie, poprzez pomoc w budowie i regeneracji tkanki kostnej, co jest kluczowe dla utrzymania mocnych kości. Bogatym źródłem białka jest chude mięso np. drób, ryby i owoce morza, a także jaja i nabiał. W diecie wegańskiej warto spożywać rośliny strączkowe, nasiona i orzechy oraz produkty sojowe i zboża jak amarantus.

Witamina D w kontekście zdrowia kości jest istotnym elementem w mineralizacji kości. Pomaga ona we wchłanianiu wapnia oraz reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową. Witamina D jest syntetyzowana w skórze pod wpływem promieniowania UVB ze słońca. Można ją również znaleźć w produktach spożywczych takich jak tłuste ryby, oleje rybne, wątróbka wołowa i wieprzowa, a także w żółtkach jaj.

W zapobieganiu osteoporozie sprawdzi się uzupełnienie diety, o produkty zawierające witaminę K. Źródła witaminy K to zarówno produkty pochodzenia zwierzęcego jak drób czy wątróbka, a także warzywa jak jarmuż, szpinak, brukselka, kalafior brokuły i sałata. Witaminę K można także znaleźć w olejach roślinnych, między innymi olejach sojowych i rzepakowych jak i w produktach fermentowanych, do których należą niektóre gatunki serów i natto.

Dieta bogata w potas ma wiele właściwości prozdrowotnych. Między innymi obniża ona ciśnienie krwi i chroni przed demineralizacją kości. Owoce i warzywa zawierające duże dawki potasu to banany, pomarańcze, awokado, szpinak i bataty. Potas możemy również znaleźć w orzechach i warzywach strączkowych jak soczewica, ciecierzyca i migdały, a także produktach pochodzenia zwierzęcego czyli w łososiu, kurczaczku i produktach mlecznych.

Kolejnym pierwiastkiem ważnym w zapobieganiu osteoporozie jest fosfor, który znajduje się w źródłach białka jak mięso, ryby, jaja i produkty mleczne, a jego roślinne źródła stanowią nasiona, orzechy i rośliny strączkowe, jednak ich biodostępność może być niższa niż w produktach pochodzenia zwierzęcego.

Magnez jest kluczowym minerałem dla zdrowia kości i odgrywa istotną rolę w zapobieganiu osteoporozie. Do produktów bogatych w magnez możemy zaliczyć orzechy i nasiona, rośliny strączkowe i produkty pełnoziarniste, a także ryby i owoce morza. Warzywa i owoce bogate w magnez to banany, jarmuż, szpinak i awokado. Źródłem magnezu jest także ciemna czekolada zawierająca minimum 70% kakao. 

Przykładowy plan posiłków w celu zapobiegania osteoporozie

Aby zapobiegać rozwojowi osteoporozy oprócz dostarczania wartościowych składników odżywczych powinniśmy wystrzegać się stosowania używek wpływających negatywnie na nasze zdrowie, a posiłki powinny być przemyślane i bogate w minerały działające korzystnie na stan kości.

Przekładowy plan posiłków może wyglądać nasypująco:

• Śniadanie:

Owsianka na mleku z dodatkiem migdałów oraz świeżych owoców.

Szklanka soku pomarańczowego.

• Przekąska:

Jogurt naturalny z dodatkiem nasion chia.

• Obiad:

Grillowany łosoś z pieczonymi słodkimi ziemniakami i brokułami  przygotowanymi na parze.

• Przekąska:

Garść orzechów jak orzechy włoskie, pekan lub migdały.

• Kolacja:

Sałatka z jarmużu, z dodatkiem jajka na twardo, awokado i nasion słonecznika.

Kanapka z pełnoziarnistego pieczywa z chudym serem i plasterkami pomidora.

• Przed snem:

Szklanka mleka roślinnego wzbogacanego w wapń lub mleka naturalnego.

Ponadto powinniśmy w ciągu dnia pamiętać o piciu wody. Dorosła osoba potrzebuje około 2-3 litrów wody dziennie, a w okresie letnim to zapotrzebowanie może być większe.

Zalecany plan jest jedynie inspiracją i przed jego zastosowaniem powinniśmy wziąć pod uwagę ewentualne uczulenia i alergie na jego składniki.