Czym jest i dlaczego krztusiec jest niebezpieczny?

Początek roku szkolnego i koniec wakacji to czas kiedy wracają sezonowe infekcje. Niestety w ostatnich miesiącach statystyki wskazują na niepokojący wzrost zakażeń krztuśca. Ta niebezpieczna choroba niesie za sobą poważne powikłania, a jej przebieg jest wyjątkowo wyczerpujący.

Czym jest krztusiec?

Krztusiec jest inaczej zwany kokluszem to bardzo niebezpieczną chorobą, która charakteryzuje się wysoką zakażalnością. Za rozwój choroby odpowiedzialna jest bakteria bordetella pertussis, która przenoszona jest droga kropelkową.  Choroba ta atakuje drogi oddechowe i objawia się długotrwałymi, napadowymi atakami kaszlu, które mogą prowadzić do trudności w oddychaniu. Krztusiec jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt i małych dzieci, u których może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak zapalenie płuc, drgawki czy uszkodzenia mózgu.

Przebieg krztuśca można podzielić na trzy fazy, do których zalicza się:

• Faza nieżytowa- 1-2 tydzień
• Faza napadowa- 2-8 tydzień
• Faza zdrowienia- 8-12 tydzień

Jakie są objawy krztuśca?

Objawy krztuśca na początku choroby mogą przypominać zwykłe przeziębienie. Faza nieżytowa  trwa od jednego do dwóch tygodni i wczesne objawy krztuśca nie różnią się od grypy czy innej sezonowej infekcji bakteryjnej. Mimo łagodnych objawów, okres ten charakteryzuje się najwyższą zakaźnością, a pacjenci skarzą się na:

• katar,
• łagodny kaszel,
• niewielką gorączkę,
• ogólne rozbicie i złe samopoczucie.

Faza napadowa może trwać nawet 6 tygodni i charakteryzuje się długimi, intensywnymi napadami kaszlu, które kończą się gwałtownym wdechem z charakterystycznym „pianiem”. Kaszel przy krztuścu ma postać wyczerpujących ataków, które mogą prowadzić do wymiotów, zmęczenia i problemów z oddychaniem, a atak kaszlu może trwać nawet kilka minut.

Podczas ostatniej fazy choroby czyli fazy rekonwalescencji kaszel stopniowo łagodnieje, ale nadal może się utrzymywać przez kilka tygodni a nawet przez kilka miesięcy.

Jak dochodzi do zakażenia krztuścem?

Krztusiec jest chorobą o wysokim stopniu zakaźności, do której dochodzi drogą kropelkową. Etap największej zakaźności występuje w fazie nieżytu, która może być mylona z innymi infekcjami. Jednak chory może zarażać nawet przez 5 tygodni, a zakaźność krztuśca szacuje się na 80-90%, oznacza to, że wśród osób, które miały kontakt  z chorym, średnio 8 z 10 osób zachoruje. Aby lepiej to zobrazować możemy sobie wyobrazić, że chory podczas trwania choroby może zarazić od 12 do 17 osób, a krztuścem łatwiej zarazić się niż inną chorobą, jak COVID-19, grypa, świnka, różyczką czy ospą wietrzną.

Do najczęstszych sposobów zakażenia można zaliczyć kichanie i kaszel poprzez rozpylanie wydzieliny z górnych dróg oddechowych. Jednak do zakażenia może dojść także poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą.

Zachorować na krztuśca można w każdym wieku, ale szczególnie narażone są osoby w podeszłym wieku, z chorobami towarzyszącymi i dzieci, u których przebieg choroby jest wyjątkowo ciężki, a przebycie choroby nie gwarantuje zdobycia odporności i krztusiec można przechodzić kilkukrotnie.

Powikłania krztuśca

Przechorowanie krztuśca może nieść ze sobą wiele powikłań, zarówno łagodnych jak i poważnych. Niestety dla wielu osób krztusiec jest choroba śmiertelną. Szczególnie narażone są małe dzieci, u których może być konieczna hospitalizacja i zastosowanie wsparcia oddechowego, gdyż silne napady kaszlu mogą prowadzić do niedotlenienia.  

Przyczyną zgonów u najmłodszych dzieci jest encefalopatia krztuścowa. Jest to ciężkie powikłanie neurologiczne krztuśca, które wynika z niedotlenienia mózgu wskutek napadów kaszlu. Objawy encefalopatii krztuścowej obejmują napady drgawkowe, utratę przytomności, zmiany w zachowaniu, upośledzenia neurologiczne tj. upośledzenia umysłowe czy problemy z koordynacją ruchową. Oprócz niedotlenienia przyczyną encefalopatii jest działanie bakterii bordetella pertussis wytwarzającej toksyny uszkadzające tkankę nerwową.

Inne powikłania krztuśca to zapalenia płuc mogące prowadzić do POChP, niewydolność oddechowa, omdlenia, utrata wagi, złamania żeber, przepukliny a nawet wypadanie odbytnicy. U pacjentów w podeszłym wieku zaobserwować można powikłania w postaci krwawienia śródczaszkowego zakończonego zgonem.

Leczenie krztuśca

Krztusiec jest leczony głównie za pomocą antybiotyków (np. erytromycyny, azytromycyny), które są najbardziej skuteczne, gdy zostaną zastosowane we wczesnym stadium choroby. Antybiotyki mogą skrócić czas trwania infekcji i zmniejszyć ryzyko jej przeniesienia na inne osoby, choć nie zawsze eliminują napady kaszlu w późniejszym stadium choroby. W cięższych przypadkach, szczególnie u niemowląt, może być konieczne leczenie szpitalne.

Dlatego istotnym elementem w walce z krztuścem są szczepienia ochronne. Szczepionka przeciwko krztuścowi jest częścią skojarzonej szczepionki DTP zapobiegającej chorobom takim jak błonica, tężec i krztusiec lub szczepionki DTP+polio. Szczepionkę podaje się niemowlętom, dzieciom oraz w dawkach przypominających osobom dorosłym. Szczepienia znacząco zmniejszyły liczbę przypadków krztuśca, jednak odporność po szczepieniu z czasem maleje, co oznacza, że dorośli mogą wymagać dawek przypominających.